Салхин явдалт босоо цагаан атыг хайхаар Дорно зүг зорив оо

Уг нь зүүдэнд тэмээ үзэгдэх муу гэдэг, ялангуяа тэмээ унаж зүүдлэхийг бол их цээрлэдэг юм билээ. Тэмээ гэдэг хүйтэн хушуутай мал, тэгээд эрлэгийн хүлэг болдог тул тэмээ унах нь товчхондоо бол нөгөө ертөнц рүү явах зам чинь тодорч байна гэхэд болно. Юутай ч тэмээ зүүдэнд үзэгдсэн тохиолдолд нэг их сайн юм болоод байдаггүй, ядахдаа л нэг хамрын ханиад, өвдөг, хатигтай...

Харин энэ удаад би тэмээ унаад бишгүй л жонжууллаа, гэхдээ ер тэмээ зүүдлэгдэхэд төрдөг тэр нэгэн далд зовнил төрсөнгүй.

Одоогийн ерөнхий сайдтай тун төстэй нэг нөхөр, гонжийсон ягаан дээл өмсчихсөөн бас. Эмэгтэй хүн шиг бүсэлхээрээ бүсэлчихэж, тэгээд намайг дагуулаад нэг гэр нар буруу тойроод баахан алхах юм. Би ч эхлээд Ерөнхий сайдыг байна гэж бодсон, гэвч... мэдэхгүй юм, эр эм нь мэдэгдэхгүй нь бас хачин, нэг харахад эм ч хүн шиг, нэг бол эр хүний, гэхдээ яг С.Баярын хоолойгоор ч яриад байх шиг. Энэ нь магадгүй урьд орой “Танайд хоное” нэвтрүүлгээр С.Баярынд хоносон дугаарыг нь үзэж байгаад унтсан болохоор тэр нөлөөлсөн ч байж болох юм.
Тэр хүн нэг л юм аминчлан яриад, захиад байгаа бололтой, юуг нь би санахгүй байна. Тэгэж тэгэж л сайн яваарай гээд нэг буу өгөх юм. Өмнө нь надад хэд хэдэн буу үзүүлсэнээс би тэр бууг нь илүү сонирхсон билээ. Богинохон, хөнгөн, оросын Барс гэдэг буу шиг, бараг түүнээс ч огтор байж мэдэх буу. Нэг л нүдэнд тусаад байсан юм. Харин надад жинхэнэ ёсоор гардуулсан хойно нь үзвэл зүгээр л нэг ганц амт огтор шувууны буу шиг юм. Гэхдээ гол төмөр нь хүхээгнийхээ урд талаас нэг төө хэрийн явсаны дараа хоёр салаа болоод том бага хоёр амтай болчихсон байх юм. Ийм буугаар чинь одоо яаж бууддаг байна аа. Нэг сум хоёр амаар зэрэг гарах юм болов уу. Бас овоо хараагүй юм. Гээд яахав дээ.
Нөгөөхөө үүрээд л мордлоо. Аа, тийм бас надад нэг шуудайтай юм өгсөн, бодвол замын хүнс юм болов уу. Түүнээ хоёр шуудайнд хувааж хийгээд холбоод тохчихлоо. Яг мордоход хүний хөл хүрээгүй зэлүүд газар сар жилээр явах учир унаагаа хайрлаж хүчийг нь нөөж, бас өөрийнхөө хүчийг ч нөөж яваарай. Чамаас өөр замыг эсэн мэнд туулчих хүн алга даа гэж байна. Би ч дотроо “Энэ ч үнэн шүү” гэж бодож байх юм. Энэ нь ямар нэгэн хөөргөн, хөнгөн бодол биш, бодит байдлыг хүлээн зөвшөөрч буй хэрэг, байгалд дасан зохицох чадвар гэдэг нэг чадвар хэн хүнд заяагаад байдаггүй эд, халуун хүйтнийг даах бол тийм ч чухал биш, харин байгалийн араншинг таниж, түүнтэй харьцаж, харилцаж чадах чадвар, эзгүй зэлүүд уудамд зүг чиг алдахгүй явахаас эхлээд, мөр ул унших, ус шанд, нөмөр нөөлөг олох бас олон хоногийн өл хоол, аянг даах, дасах, зохицох, зөн совингоо мэдрэх, амьтан гөрөөсний ая занг таних гэх мэт талаараа хэр барагтай хүн надаас илүү гарахгүй л дээ. Гэхдээ энэ аян бол зүгээр нэг ийм чадвар шаардагдах төдий биш бололтой. Учир нь тэнд байгалийн ч юм уу, юуны ч юм мэдэхгүй ямархан нэгэн далд нууцтай харьцаж, тэр нууцаас л эрж хайх зүйл маань буй бололтой юм гэсэн нэг тийм битүүхэн ойлголт төрж байна.
Энэ бол үл ажиглагдам нууцлаг бүхний учир орших тэр Дорно зүг. Миний тэр нууцлаг Дорныг зорьж буйн учир нь тэр нууцлаг орноос нэгэн босоо цагаан ат олж ирэх. Тэр ат бол салхин явдалтай учир хөрс шороон дээр мөр нь гардаггүй, сарны гэрэлд л ганцхан харагддаг учир дуранд өртдөггүй амьтан аж.

Миний унасан тэмээ маань шовгор ширээ бөхтэй, босоо зэгзгэр хүрэн ат. Олоон жилийн өмнө Гозгор улаан, Ажийн бор, Дөрвөлжин бор, Эрээн хавиргат гэх мэт ямар ч морийг гишгүүлдэггүй хэдэн сайхан ат унадаг байж билээ. Аль аль нь нутаг орондоо зартай л сайхан амьтад байсан даа. Сайн морь унах ямар байдаг билээ, түүн шиг л явдал сайтай, хөл хөнгөнтэй ат гэдэг алс холын аянд хүсүүштэй унаа.
Алс замыг атан тэмээний хөл эвхэлхэд
Алсын уулсын орой өндөлзсөөр л ойртдогсон.
Тал хөндийн жавар тэмээний зогдорт уярч,
Ташуурын суранд салхи исгэрэхэд нисэж яваа мэт санагддагсан.
Өнөөх ширээ улаан атандаа мордоод жийгүүлж гарлаа. Явдал хөнгөн бөгөөд хурдан. Газрын байдал тал хээрийн шинжтэй. Урьд өмнө нэгэнтээ энэ зүгт явж байсан санагдана. Гэхдээ би одоо хүрэх гэж буй хязгаараасаа нэлээд наахнуур тойроод буцсан шиг билээ.

Хэсэг явтал жижигхэн гол таарав. Магад дахиад хэдэн ч хоногоор ус таарахгүй байж болох тул ус таарсан дээр нь тэмээгээ ханатал усалж аваад хөдлөе гэн зогстол голын урд талын хар арыг зайгаад нэгэн морьтой хүн явж харагдав. Юутай ч ойр хавьд айлтай бололтой, ийм орой болсон хойно энэ хүн дэмий явах учиргүй, нэгэнт айл байгаа учир, дахиад цаана нь ус, худаг байж таарна гэж бодогдоод тэмээгээ гүйцэд усалсангүй, нөгөөх хүнийг амдаад хөдөллөө. Нэлээд хол зайтай байсан бололтой, амжиж очиж чадсангүй, нөгөө хүний орсон сэтэрхийгээр даваад ортол тэр хүний бараа ч алга, харин цаана нь нэг уудам хөндий, намар цаг бололтой, гэхдээ голын сөл хатаагүй, ширэг зүлэгс нь армаг тармаг шаргалтсан байх ажээ. Тэр хөндий дагаад энд тэнд хэд гурваараа гэрүүд харагдана. Юутай ч айлтай юм. Бүрэнхий болтол яваад нэг гайгүй шиг хажиглаад байхааргүй айлд бууж, аяга халуун юм ууна даа гэсэн бодолтойгоор Хөндий уруудаад жонжуулав. Гэтэл төмөр зам таарах юм. Хэд хэдэн айлын хаяагаар гарлаа. Тэгсээр том бага хоёр гэрийн гадаа ирэв. Пөөнөгөр ногоон дээлтэй настай эгч, нэг шавилхан залуу бүсгүй хоёр гэрийнхээ гадаа бөртөгнөн юм хийж байна. Аргал түлшээ хурааж буй бололтой. Тэднийг өнгөрч яваад, гэнэт тэр хоёрын байр байдал нүдэнд дотно харагдсан тул тэднийг буухаар шийдэв. Тэмээнээс дөнгөж буугаад байтал нижигнэсэн их чимээ гарав. Шовгор улаан ат маань тэр дуу чимээгээс үргэж, арай л буйлаа хугалчихсангүй. Эмгэн “наадхаа давхар ногтлохгүй бол бурантагаа тэсгээхгүй бололтой” гээд ногт чулуудаж байна.
Тэгтэл нөгөөх айлын архан талаар өнгөрсөн төмөр замаар яндангаа хангинуулсан нэгэн галт тэрэг дуу чимээтэйхэн өнгөрөв.
Би нэлээд явлаа гэж бодсон, гэтэл өнөөх уудам зэлүүд газрынхаа захруу ч ороогүй яваа болох нь уу, тэр ч бүү хэл миний зорьж яваа тэр зүгээс галт тэрэг ирэхийг бодоход магадгүй аль хэдийнэ тийшээ хүн амьтан суурьшиж, хөл үймээнтэй болчихсон байж ч магад. Би өнөөх эмээ, бүсгүй хоёртой амар мэнд мэдээд, галт тэрэг хаанаас ирдэг болохыг, тэр зүгт ямар ямар суурин, тосгон байдгыг лавлав.
Эмгэний хэлэх нь одоо нүдний хараа алдарч буй хөндийн үзүүрээс цааш айл амьтан байдаг эсэхийг мэдэхгүй, энэ галт тэрэг ч мөн хаанаас ирдэгийг мэдэхгүй, дандаа л агдаж сандарсан улс амьтан л үүгээр өнгөрөх юм даа гэлээ. Мөн бүх галт тэрэг өмнөөс хойт зүгт л явдаг, хэзээ ч, нэг ч галт тэрэг өмнө зүг явж байгаагүй гэдгийг хэлэв.
Тэр хоёрын байдал төрх их л дотно танил авч би тэдэнтэй, хэзээ хаана, хэрхэн уулзаж, учирч, дотносож байснаа ер санахгүй юм. Тэр ч бүү хэл тэр шавилхан бор бүсгүйн атгын чинээхэн хоёр бондгор хатуу мөөм аргалын цог шиг хэрхэн халуу шатдагыг нь, цаанаас нь борхон зүрх нь баригдсан болжморынх шиг хэрхэн оволздогийг нь би маш тодхон санах юм. Бас нулимсандаа норсон шанхных нь үснээс хаврын борооны үнэр хэрхэн сэнхийдгийг ч санаж байна. Тэгээд би өглөөхөн тэмээндээ, эсвэл анд мордоод, үдшээр гэртээ эгэж ирж буй гэрийн эзэн шиг тэмээгээ бөхөлчихөөд тэр хоёрын дундуур ороод их гэрт орохоор хээв нэг алхав. Ард харин гозгор улаан ат маань уяагаа тойрон хүүгэх нь сонсогдоно. Тэр юунаасаа тэгтлээ их үргэж, сандарна вэ.
Би гэрт орохын өмнө эргээд тэр алс Дорно зүгт харлаа. Хараа алдрах үзүүрт намхан хар ухаа харагдаж, түүний дээгүүр Дорно зүг маань харанхуйлан харлан харагдана. Тэр харанхуйн гүнд л өнөөх салхин явдалт, саран ээлт босоо цагаан ат бий дээ. Өөрөө ч мэдэлгүй нээг их санаа алдчихав.

Тэгээд нөгөө хоёр луугаа эргээд хартал... орондоо хэвтэж байдаг байгаа. Шөнө дунд өнгөрч байх юм.

Гэхдээ үүнийг үргэлжлэх байх гэж бодож байна. Өмнө нь би нэгэнтээ тэр нууцлаг Дорно зүгт явж байсан санагдана. Олон жил болсон байх, нөгөө талаар тэр үед тэмдэглэж үлдээж байсангүй болохоор одоо чухам ямар үр дүнтэйгээр тэр Дорноос буцаж ирсэнээ санахгүй байна. Магадгүй энэ үргэлжлэхэд бүхэн тодорхой болох байх аа.

#