Ади буцаж ирсэн нь... - I

Зөөлхөн, илчтэйхэн гараа аль...
Зөрүүд, бардамхан амраг минь
Дахиад л чамаасаа хагацахаас даа...

Борооны жижигхээн дуслууд уйлагнан дусалсан тэнгэрийн доогуур, шалбааг шалчиг болсон явган замаар онгож гандсан урт цувтай замын хүн үүргэвчиндээ түүртэж, үл ялиг бөхөсхийн алхасаар нэгэн гацааны зах руу орж ирэв. Замын хажуугаарх моддын мөчирт хэсэг бусаг манан орооцолдоно. Алхах тусам шалбааг үсчиж, явдалд үрчсээр цоорчихсон бор бааздуухан гар хийцийн үхрийн ширэн гутал дотор нь ч тэрхүү шалбааг шалчигнан, оймсгүй нүцгэн хөлөөс нь зууралдаж, хүндрүүлэх аж. Энэ өнчин тэнүүлч энэ хар усан борооноор хааш, юуны учир зоринов... Бүдчин, сөхчин хааш зүтгэлнэв гэн хөндлөнгөөс харсан хэн нэгэн өрөвдөн халагламаар... Духдуулж дарсан юүдэнгийн доороос зүрхшээнгүй, алжааж туйлдсан царай төрх тодрох нь хөөрхий, юутай танил төрх байв.
Замын хүн шалбааг үсчүүлэн алхсаар суурингийн төврүү чиглэн чулуу дэвссэн замаар оров. Тэрээр энэ замыг сайн мэдэх нэгэн аж. Ийш тийш харалгүй өнөөх замаар шулуухан бөгтөгнөн алхсаар үүдэн дээрээ сүрхий том саравч-дачтай уушны газрын үүдэнд ирж, юүдэнгээ буулган усыг нь нэгэнтээ сэгсрээд өнөөх дачны нүүрэн талд байх бас л сондгой өнчин ганц ширээнд суулаа. Үүргэвчээ буулган хөлийнхөө дэргэд тавчихав. Бороо үргэлжилсэн энэ өдрүүдэд уушны газарт нэг хоёрын зэрэг үйлчлүүлэгч байсан ч тэд живэргэн сэрүүнээс дайжин, дотор тухалцгаагаад, тэрхүү асарын доорх ширээ сүүлийн хэдэн хоногт тувт эзгүй... Уушны газрын үүдэнд хэвтсэн гувчгар жингэр гян гян дуугарахад эзэн эр шинэ үйлчлүүлэгч ирсэнийг сая л нэг харж, энэ хүйтэн сэрүүнд гадаа суусанд нь амандаа мажарын хуучны хараалыг үглэсээр, тэгэхээс тэгэг гэсэн шиг хөлөө зөөж ядан дэргэд нь очив. Үргэлж гайхсан царайлж явдаг энэ урт эрүүтэй дохигор эр шинэ зочныхоо дэргэд очоод өнөөх гайхагч царай нь гэнэтхэн зэвхий даан, эгдүүцэн бухимдсандаа арайтай л тэр тэнүүлчийн нүүр өөд нулимаад авчихсангүй. Гайхаж мэнэрсэн нь туйлгүйн дээр уурлаж эгдүүцсэн эзний тэрхүү хачин төрхтэй болчихсон царайг шинэ зочин харсан ч үгүй, харсан ч тоох ер шинжгүй, гудамжны цаадтай байх багашаархан дүнзэн байшингийн зүг хараа тавьсан хэвээр эгэлдсэн шар элгэн хэтэвчээсээ бүхэл зоос гарган ширээн дээр хангир хийтэл шидчихэв. Уушны газрын эзэн зоосыг ухасхийн шүүрч аваад шалмаг эргэж, удалгүй хэв нь алдагдаж, далбийж дэлбийсэн том цар дээр будаг нь халцарч, ирмэг нь эмтэрч, мөлийсөн модон аяга тавьж, мөн хөх тарианы бараашиг-квас хөөсөртөл нь дүүргэсэн гуулин данхны хамт авчирч шинэ зочныхоо ширээн дээр чимээгүйхэн тавьчихаад буцлаа. Тэгээд цонхныхоо цаана зогсож, бас ч үгүй орсон дариудаа хэн ирсэнийг ойр хавийнхандаа зарлаад амжиж, бүгдээр цонхны цаана эрээгүй овооролдон хөөрхий тэр тэнүүлчийн хөдөлгөөн бүрийг хомхойрон ширтэцгээж эхлэв.
Мөнөөх эр модон тагшаар браашиг дүүргэн түүнээ удаан шимэн шимэн ууна. Урт холын замд чилж, ядарсан хөлөө ширээний доогуур сул жийжээ. Долгиолсон урт нойтон үс нь нүүр царайг нь халхлан унжих агаад, уг нь эмэгтэй хүнийх, гэхдээ бүүр уран цэмцгэр, эсвэл зураач, хөгжимчин хүнд л баймаар цэвэрхэн уран гоолиг хуруу бүхий гараараа хааяа нүүрээ шувтран илнэ. Харин энэ хооронд тэрээр өнөөх гудамны цаадтайх байшингаас огтхон ч хараа салгасангүй. Тэрх байшин хямд эдээр хийсэн ч цэвэрхэн цагаан хөшиг татаастай, гудамж руу харсан хоёр цонхтой бөгөөд эзэн нь тийм хангалуун, тансаг биш ч нямбай, чамбай хүн болохыг илтгэн илүү дутуу юмгүй, энгийн даруухан, цэмцгэр аж.
Тэнүүлч эр суусаар, энэ хооронд уушны газрын дотор хурц ширүүн үг улам тод дуулдах болж, хүмүүс маргалдан, өнөөх муу тэнүүлчийг шүүн хэлэлцэж эхлэв. Өглөөнөөс хойш уушны газрын буланд покер эргүүлэн суусан, нэг нь хөдөх царайны бүдүүн эр, нөгөө нь ч мөн түүнээсээ дээрдэх юмгүй, гэвч нөгөөхөө бодвоос илүү амгалан, магадгүй цайлган ч байж болох царайтай эр хоёр тэдний дундаас хамгийн ихээр эгдүүцэн хашгиралдацгаана. Тэдний нэг нь
- Энэ тэнүүлч хаа нэгтээ үхэж хатчихаагүй бас явсаар л байдаг юм байх даа... Муу юмнууд үхэж далд ордоггүй, энэ ч долоон голтой байгаа л даа, харваас....
- Хүнийг зовоож ханадаггүй энэ муу тэнүүлчийг дахин харсан энэ муу хоёр цийхэмэрдээ гомдож байна гэв. /Харахгүй ч байж болно ш тээ гэж би дотроо бас тэнүүлчийг өмөөрөөд хэрэлдээд байгаа, хэ, хэь даанчиг тэд сонсохгүй нь гачлантай/ Уушны газрын эзэн өнөөх гайхсан царайт эр:
- Энэ тэнэмэлийг ирэх бүр манай квас огтхон ч исэхээ байчихна шүү, гэн халаглав. /Яг үнэндээ бол харин ч улам сайн исч, бас болоогүй орлого нь ч нэмэгддэгийг тэр дотроо хүлээн зөвшөөрдөггүй гэжийгаан.../
- Энэ одоо яах гэж, юугаа хайж дахиж наашаа доншуучлаа вэ? гэхэд... нэг нь уушны газрын эзэнд хандаж
- Ханс аа, чи үүнд яах гэж квас зөөн бөгтөгнөнө вэ? үүдээрээ ч шагайлгахгүй хөөж байх хэрэгтэй. Тэгээд байвал дахиж үзэгдэхгүй байж мэднэ.
- Яг тийм, үүнийг ер нь дахин манай нутгаар ирэхээргүй болтол нь хашраагаад хөөж явуулах хэрэгтэй. Хөөрхий түүнийг бүүр алж гүйцлээ. Хөндлөнгөөс нь харж байгаа бидэнд ч хэцүү байх юм аа. /Би бас дотроо эдэнтэй маргасан, яг ш тээ, та нарын хэн ч тэр тэнүүлчийн өөдөөс эгцэлж харж чадахгүй байж, ганц гарынх нь ширвэлтэнд ханараад өгөхөө мэдэхгүй байж бас том том бүлтэрцгээх юм аа, та нар яг хөөж зүрхлээч.... Худлаа л сүрийг үзүүлцгээгээд/
- Биднийхээ ганц сүр сүлд болсон хүн маань тэгээд ийм амьтаныг хүлээсээр цэцэг шиг сайхан насыг барлаа шүү дээ. Тэр ганцаар түүгээрээ өнгөрдөг бол ч бас яая гэхэв. Манай суурингийн хамаг сайхан залуус ч түүнийг харсаар бас хатаж гүйцлээ. Тэр Максын дунд хүү, багш Жиоржиа гээд бидний сор болсон залуус түүнээс болж амиа алдлаав шүү...
- Юүхэв, юүхэв... Манай хүү энэ хүүхнээс болоод эхнэр хүүхдээ харахаа болиод, энэ нэг юм нь нийлж ханилаад явдаг бол муу хүү маань хаанаас тийм юм болоов гэж..
- Ганц танай хүү ч биш ээ, манай залуус эхнэртэй эхнэргүй, хүүхэдтэй хүүхэдгүй бүгдээрээ шүлсээ гоожуулсаар бүүр сүүлдээ гоожуулах ч шүлсгүй болсон. Тэр чүү хэл манай Ханс ч бас гуйгаад авсан.
Уушны газрын эзний царай зэвхэсхийж, гал тогооны өрөө рүүгээ хяламхийснээ,
- Би бас хэн хэн гуйгаад, сөхөрч, уйлсаныг нь мэднэ шүү. Чамайг хараагүй юм гэж бодно уу. Чиний дараа том хүү чинь ....
- Ханс аа больё... би хэлээгүй шүү...
- Тэр ч үнэн шүү. Энэ хүүхэн хэрвээ эр нөхөртэй болчихсонсон бол юунд манай залуус дэмий юм харж, үймэлдэцгээх вэ дээ.... Хөөрхий эхнэрүүдийн, бэрүүдийн маань сэтгэл ч нэг амрахсан билээ.
- Энэ манай түүнд байгаа юм биш ээ, хөөрхий түүнийг илбэдчихээд байгаа энэ муу тэнүүлчид л хамаг учир нь байгаам....
- Ганц түүнийг биш ер манай тосгоныг ч сүйрүүлж байгаам, энэ муу тэнүүлч...., муу ер шингэсэн... чөтгөр шулмын бүрэлбаа, та нар хараарай, нүдийг нь нэг тийм, дотор зарсхиймээр....
Эдний яриаг хэрвээ хөөрхий тэр тэнүүлч сонсдогсон, өөрт нь энэ тосгоныхон ийм их алергитай болчихсоныг мэддэгсэн болов уу. Гэнэт
- Хохино, хохино, тэр өөрөө ийм тэнэмэл амьтаны юунд нь болоо вэ, хохино ээ, хохино гэж түрүүнээс хойш дуугүй, гэхдээ хорсож занасан нүдээр тэнүүлчийг тасралтгүй ширтэж зогссон хүрэн сахалтай гоогохор залуу гэнэт багтран хашгирав.
Өнөөх тэр нэгнийг өрөвдөцгөөж байгсадын ярианы хандлага нэлээд хазайж,
- Нээрээ тийм,
- Өө, тэгэж байхтайгаа таарсан...
- Энэ муу тэнэмлийгээ дагаад яваад өгөхгүй, тэгвэл бидний сэтгэл ч амарна.
- Тиймээ,
- Хоёуланг нь холбож хөөгөөд....
Харин энэ яриа цааш өрнөж чадсангүй. Яг үнэндээ тэнд цуглагсад тэрхүү хэн нэгэн бүсгүйг байхгүйгээр энэ суурингаа төсөөлж чадахгүй болчихсон хүмүүс.
Тэгээд ч тэд тэрхүү тэнүүлчид улайм цайм халдаж чадахгүй хүмүүс. Нэгэнтээ, хоёр жилийн өмнө зүүн фермерийн эзний хүү, өмнөд фронтоос энгэр дүүрэн одонтой ирсэн гунагар шар залуу тэргүүтэй тав зургаан залуус энэ тэнэмэлийг хөөх гэж үзээд хөгөө чирсэн түүх суурингийнханы ой дурсамжаас хараахан арчигдаагүй яваа. Тэнэмлийн тэр эмэгтэй хүнийх мэт ганган цагаан гар хуруунд ямар их тэнхээ чадал нуугдаж байгааг тэд айж, мэгдэж, сүрдэж бахдаж харсан нь одоо ч тов тодхон ажээ.
Энэ хооронд өнөөх тэнэмэл өөрийнх нь тухайд ийм таагүй зүйл хэлэлцэж буйг огтхон ч төсөөлөөгүй, ер нь энэ суурингийнхан өөрийнх нь тухайд хэрхэн яаж хандах нь огтхон ч хүртээлгүй мэт браашигаа шимэн суусаар л, өнөөх байшингийнхаа зүг ширтсээр л байв. Харин байшингийн цонхны хөшиг нэгхэн удаад үл ялиг хөдөлсөнөөс өөрц юм өөрчлөгдсөнгүй.
Суусаар, нэлээд удсаны эцэст тэнүүлч эр босч, бүсээ даран цээжээ түхийлгэн нэг сайтар амьсгал авсанаа, үсээ хойш нь яран хуруугаараа самнамар болов. Түрүүнээс хойш нэг бол юүдэнд, эсвэл урт гогцоорсон үсэнд нь халхлагдаад байсан тэрхүү танил царай харин нэг ил болоход, тэгсэн тэр муу гадуурхагдсан тэнүүлчин чинь хөөрхий би байж байх юм. Ингэхэд би яагаад тийм тэнүүлч болчихсон, одоо хэнийг зорьж, энэ суурингийнханы хараал зүхлийг барах болсоор байгаагаа ч ойлгохгүй нэгэн. Яах л аргагүй би сууж байна даа, хөөрхий. Түрүүнд би хөндлөнгөөс л өөрийгөө хараад байж. Одоо бол би өөрийгөө хөндлөнгөөс харахгүй байна аа, тэр намайг зүхэж байгаа ард түмнүүдийн зүг ч харах шаардлага алга. Саяхан намайг хэлсэн үгийг нь би хажуухнаас нь сонсочихсон юм чинь.
Харин би яах гэж энд ирсэнээ, юуны тулд энд байгаагаа ойлгох гэж буцаад хэсэг суув... Ер нь ийм хачин тохиолдолд надад үе үед учирдаг, гайхаж хачирхаад байх ч юмгүй, харин ямар зорилготойгоо л ойлгосонгүй.
Тэгээд би бослоо. Үүргэвчээ авч мөрөвчлөөд, юүдэнгээ гартаа базаад даачнаас буув. Сүүлчийн шатан дээр гишгэхдээ тэсгэлгүй эргээд, араас минь ширтэж байгаа тэдгээр хүмүүсийг хараад авав. Цонхны цаана бөөгнөрөлдөж байсан хөөрхий хүмүүс хүний нүүр харсан чонын гөлөг шиг л гөлөгнөцгөөж, зарим нь дав дув хийн, доош суун тусаад, зарим нь нэгнийхээ ардуур орох гэж ядах аж. Гашуунаар тачигнатал хөхөрмөөр болж ирсэнээ, тэгсэн ч үгүй, нэг муухан мушилзаад, тэдэн рүү гараараа дохичохоод зам хөндлөн гарч өнөөх түрүүнээс хойш харж суусан байшингийнхаа үүдэнд очлоо. Зүрх догдлон, жингүйдэж буй мэт, гар салганан буйгаас өөр юу ч би мэдрэхгүй байна.
/Үргэлжлэл бий/

#