Сципионы зүүд

Цицероны бүтээлүүд дотор шашны ч гэх юм уу, гүн ухааны агуулгаараа Somnium Scipionis буюу “Сципионы зүүд” гэж нэрлэгддэг тийм хэсэг бий. Энэ нь “Төрийн тухай” номын VI хэсэгт Сципион Эмилианд түүний эцэг Сципион Африканский зүүдний тухай ярьж байгаа тэр яриа болно. Эцэг нь хүүдээ өндөр дээрээс Карфагеныг заан харуулаад хоёр жилийн дараа чи үүнийг байлдан эзэлнэ гэж хэлдэг. Мөн хүү нь Капитоли руу ялгуулсан ялалтаа дуурьсгасаар ирэхийг, энэ үед гэвч Ром эмх замбараагүй байдалд орсон байхыг урьдчилан хэлнэ. Тэр үед эрүүл сэтгэлгээ, ухаан, сэтгэл зүрхний гэрэл зайлшгүй хэрэгтэй болно. Хүүгийнхээ сэтгэл санааг зоригжуулахын тулд Сципион Африканский эх орон, ард түмэндээ чин сэтгэлээр зүтгэж, шударга ёс, сайн сайхныг тогтоосон хүний сүнс хаана хүрч болдгийг ярьсан аж.

Ийм хүний сүнс Тэнгэрийн Сүүн зам буюу Дээд Бурханы нутагт очно. Энэхүү гайхамшигт, төгс төгөлдөр Орчлон есөн мандалд хуваагдан, хөдөлгөөнөөрөө Бурхадын хөгжим эгшиглүүлж байдаг гэнэ. Тэнгэрийн одод байдаг тэр мандалд Дээд Бурхан залрах бөгөөд тэндээс хамаг удирдлага ирнэ. Хамгийн доод мандалд нь Сар орчиж, Сарны дор буюу Орчлонгийн гол дунд үхэх, дуусах, элэгдэх тавилантай манай Дэлхий хөдөлгөөнгүй оршино. Хүмүүн бид ес дэх хүрээний хамгийн доод талд, үхэх үйлт бие дотроо сүнс маань хоригдон оршдог авай. Тийнхүү шударга ёс, сайн үйлст хүрэхийн тулд зайлшгүй Дээш хандах хэрэгтэй, үхэл, мөнх бус үгүй тэр ертөнцтэй бидний сүнс ариун мөн чанараараа холбоотой байдаг. Хэрэв газрын элдэв цэнгэл, хоосон нэр алдарт шуналгүй, өөрөөр хэлбэл хоригдчихоод байгаагаа мэдрэн Дээш, гагцхүү тэр сайн сайхан үйл, шударга журамт үйл хэрэгт тэмүүлбэл төрсөн эх орондоо очиж байгаа юм шиг сүнс тэр дээд мандал өөд хүрч чадна. Үхэлгүй мөнхийн сүнс үхэж үрэгддэг бие цогцыг, Бурхан бүх Орчлонт ертөнцийг захирдагтай адил захирч байдаг ажээ. Иймээс сүнсээ дээш явуулахын тулд зайлшгүй сайн үйлэнд оролцох хэрэгтэй, энэхүү сайн үйлийн нэг нь эх орноо аврах ариун хэрэг мөн. Энэ нэр хүндтэй үүргээ биелүүлсэн сүнс Тэнгэрийн орноо залрах эрхээр шагнуулах агаад, газрын таашаал, жаргалд татагдсан нь зуун зуунаар энд уяатай байж, зовлон шаналанг туулан үлдэнэ.

Энэ санааг олон талаас нь авч үзсэн нь бий. Нэг хэсэг нь хөхүүлэн дэмжиж, нөгөө хэсэг нь эрс эсэргүүцдэг. Цицероны зурагласан энэхүү дүр төрх олон үеийн мэргэчүүлийн санаа бодолтой давхцаж, нэг талаас астраль шашны байр суурьтай, нөгөө талаас сэтгэл үхэшгүй мөнх гэдгийг үзүүлсэн сургаалтай, гуравт гэвэл сансар ертөнцийг зөвхөн сайн үйл хийсэн хүн алхаж орох эрхтэй нэгэн том сүм мэтээр дүрсэлдэг үзэлтэй нийлнэ.
“Сципионы зүүд”-ний нэг сэдэв бол аугаа их сансрын дэргэд энэ ертөнц дээрх хувь хүний амьдрал юу ч биш гэсэн санаа юм. Энэ санаа “Энеида”-гийн VI номд мөн тусгагдсан бий.

Хосе Ферратер Мор “Философийн толь бичиг” /1959 он/

# # Read more! #

Колриджийн зүүд

“Хубилай хаан” /тэгш бус хэмнэлтэй ч гайхамшигт уянгатай тавь гаруй мөр/ хэмээх уянгын хэсэглэл Английн яруу найрагч Сэмюзл Тейлор Колриджид 1797 оны зуны нэгэн өдөр зүүдлэгдсэн байдаг. Колридж хожим бичсэнээр тэр үед Эксмур орчмын хөдөөгийн нэгэн байшинд ганцаараа амьдарч байсан тэрбээр эрүүл мэндийн шалтгаанаар мансууруулах бодис хэрэглэсэн аж. Хэдхэн минутын дараа нойронд автах хүртлээ баруун зүгт Марко Пологийн буянаар алдаршиж амжсан Хубилай хааны ордон байгууламжийн тухай бичсэн Пэрчесийн номноос уншиж байжээ.

Санамсаргүй уншсан зүйл нь зүүдний хэлээр өрнөн, үржиж хуваагдан, унтаж байгаа хүний нүдний өмнө дүр зураг зэллэн үзэгдэж, тэр ч бүү хэл тэднийг илэрхийлж буй үгс өрөгдөн бичигдээд өөрөөр хэлбэл мань хүн хэдэн цагийн дараа гурван зуу гаруй мөр найраглал зохиож эсвэл хаа нэгтээгээс хуулбарлан хүлээж авлаа гэсэн итгэлтэйгээр сэрж иржээ. Сэрж ирсэн хойноо ч нэгд нэгэнгүй санаж байсан бөгөөд зөвхөн энэ хэсэглэлийг буулгаад байтал гай дайрч, гэнэтийн зочин айлчилсанд бичгийн ширээнээсээ холджээ. Харамсалтай нь дараа нь юу ч санаж чадсангүй.

“Миний үзсэн зүйлийн ерөнхий дүр зураг үлдсэн авч тэр гайхамшигт найраглалын найм есөн мөрөөс бусад нь чулуу гүйлгэн шидэхэд усны мандал дээр үүсдэг төгрөг догио шиг хоромхноо үзэгдээд арилсныг, тэднийг яагаад ч сэргээх боломжгүйг би багагүй гайхаж бас их харамссаар мэдэрч билээ” гэж Колридж халаглан бичсэн нь бий.

# # Read more! #

Хоёр зүүдлэгч

Арабын түүхч Аль Иксахи энэ явдлыг тэмдэглэн үлдээжээ. Нэр хүнд бүхий эрхэмсэг хүмүүсийн /хэдийгээр гагцхүү Аллах л бүхнийг мэдэгч, бүхнийг чадагч, энэрэл нигүүсгэлтэй, алжаалыг үл мэдэгч боловч/ яриагаар хэзээ ч юм бэ, Каир нутагт нэгэн сайхан сэтгэлт, баян, эр зоригтой хүн амьдарч байжээ. Тэр асар удалгүй бүх өмч хөрөнгөө алдаж, эцгээс өвлөж ирсэн ганц байшингаас өөр эд хогшилгүй, зүсэм талхныхаа төлөө борви бохисхийлгүй ажиллах тавилантайгаа эвлэрэн үлджээ. Нэг удаа цэцэрлэгт ажиллаж байгаад нойр нь хүрч, хонологын саравчин дор ороод унтаад өгч.

Гэтэл зүүдэнд нь нэг үл таних хүн үзэгдэж, амнаасаа алтан зоос гаргаад хэлэв:
-Персийн Исфаханд чамайг баялаг хүлээж байна, түүний хойноос одоохон яв!
Маргааш өглөө нь тэр холын аянд гарлаа. Замд нь элсэн цөл, түргэн урсгалт гол, муу санаат хүмүүс, зэрлэг араатан гээд зүсэн зүйлийн аюул тааралдсан боловч замаасаа буцалгүй явсаар Исфаханд хүрч, нэгэн дэн буудлын газар хоноглохоор буув. Тэр дэн буудлын газар, Аллах тэгж таалснаар, тэр шөнө бүлэг хулгайчид хонож байжээ. Шөнө тэд зэргэлдээ айлын гэр лүү хулгай хийхээр орсонд гэрийнхэн мэдэж, тусламж хүсэн хашгиралдав. Хөршүүд сэрж, үймээн шуугиан болсонд төд удалгүй шөнийн эргүүлийнхэн хүрч иржээ. Хулгайчид энэ зуур дээвэр дамжин алга болов. Шөнийн эргүүлийнхэн дэн буудлын газрыг нэгжиж, нөгөө кайр хүнийг олж, хулсан саваагаар хайр найргүй занчсанд золтой л амь тавьчихсангүй. Шоронд хоёр хоносны эцэст сая ухаан оржээ. Дарга түүнийг дуудаж байцаав.
-Би гайхамшигт хот Каирын хүн, Магрибын удмын Мохаммед байна хэмээсэн түүнээс дарга:
-Чамайг ийшээ, Перс рүү юу дуудаа вэ? гэж асуув.

Каир хүн үнэн санаагаа нуусангүй:
-Миний зүүдэнд нэг хүн Исфахан руу явбал баялаг хүлээж байгаа гэсэн юм. Тэгээд энд иртэл юун баялаг байтугай, зодуур, шорон гээд үйлийн мууг үзэв гэжээ.

Үүнийг сонссон дарга тачигнатал инээж:
-Юун ч гэнэн юм билээ дээ! Надад Каирт нутагт, эргэн тойрондоо цэцэрлэгтэй, цэцэрлэгтээ нарны цагтай, хажууд нь хуучин муу хонологын саравчтай, тэр саравчин дор нь их эрдэнэ нуусан байшин гурвантаа зүүдлэгдсэн. Тэглээ гээд би худал зүүдэндээ итгэж тийш явсангүй. Гэтэл чи чөтгөрт ховсдуулчихсан юм шиг зүүдэндээ итгээд хотоос хот руу хэсүүчилж явдаг! Май, энэ сохор зоосыг аваад шалавхан тонилж үз! гэжээ.
Каир хүн сохор зоостой гэртээ буцаж ирлээ. Тэгээд шөнийн эргүүлийн даргад гурвантаа зүүдлэгдсэн өөрийнхөө байшингийн цэцэрлэгт очиж, хуучин муу хонологын саравчин дороосоо их эрдэнэс ухаж авав. Тийнхүү Аллах түүнийг харж үзээд өндөр шан хүртээжээ.
“Мянга нэгэн шөнийн үлгэрээс”

# # Read more! #

Зүүдгүй сэтгэл гэдэг Намрын нуур шиг ээ

Шувууд нь буцчихсан нуур хоосрол, эзэнгүйдлийн гунигаар цалгилан байдаг даа. Тэр цалгисыг өнгөөр ялгах, үг болон авиагаар илэрхийлэхэд бэрх, болхи толхихон болох мэт. Намрын гунигийн талаар найраг шүлэг олон. Ер нь олонхи найрагчид намар л илүү хөглөгддөг. Гэвч тэр бүхэн зөвхөн гарчиг, хар зураг төдий болдог. Хэр дээд түвшинд хийсвэрлэнэ тэр хэмжээгээр тэр эзэнгүйдлийн гунигийн мөн чанарт ойртоно.

Зүүд заримдаа яг үүнтэй адил. Зүүд хэдийчинээн хийсвэр, бодигүй байна тэр чинээгээрээ нууцлаг бөгөөд илэрхийлэхэд бэрх, тэр чинээгээрээ ер бусын нууц цэцэрлэгийн хаалганд ойртож очсон байх нь бий.

Гэхдээ би энэ талаас нь биш өөр талаас нь өөрөөр хэлбэл зүүд нь орхиод явчихсан сэтгэл зүрх яг л тэр шувууд нь буцчихсан нуур лугаа адил гэдэг талаас нь санаа илэрхийлэх гэсэн юм. Хадуурчихлаа. Сүүлийн үед зүүд маань хаа нэгтээ хулжин одоод, сэтгэл зүрх маань яг л тэр намрын өнчин нуур шиг цалгилан байна. Тэгээд ч тэр юм болов уу, блогоо ч ховорхон эргэх юм даа.

Мэдээж, огт зүүдлэхгүй байгаа хэрэг биш. Өдөр бүр шахам зүүдэлсээр л байгаа. Гэхдээ зүүдэнд ялгаа их бий. Зүгээр л шөнө бүр шахам зүүдлэгдэж байдаг, юу ч үгүй, сэтгэлд зүрхэнд тэмтрэгдэх юу ч үгүй тийм зүүднүүд бол мэдээж хэрэг тасрахгүй л дээ. Шинжлэх ухааныхны, материалистууд тухайн өдөр нь ч юм уу, сэрүүн байх аль нэг үед нь нүдэнд нь өртсөн ямар нэгэн дүрс, сэтгэлд нь торсон ямар нэгэн мэдрэмж, санаа бодлынх нь илэрхийлэл, далд ухамсрынх нь үргэлжлэл гэж тодорхойлцгоодог нь ийм өдөр тутмын шахуу зүүднүүдийн хувьд яах аргагүй үнэн зөв юм.

Харин, юу ч гэмээр юм, жинхэнэ зүүд ч гэмээр юм уу, өөр нэг оршихуйд хөтөлдөг ч гэж хэлж болохоор тийм зүүднүүдийн хувьд бол өөр хэрэг. Тийм зүүд их ховор, зарим тохиолдолд 1/999 ч байж болох байх. Тэгэхээр миний зүүдлэхгүй байгаа гэж буй маань тийм ховор зүүднүүдийн тухай яриа юм.

Надад нэг ийм бодол байдаг. Шинжлэх ухаан зүүдний нууцыг тайлсан гэдэг, бас зарим нь тайлж чадахгүй байна ч гэдэг. Аль аль нь үнэн.

Зүүдний нууцыг тайлсан нь үнэн гэдгийн учир нь дээр өгүүлсэн тэр анхан шатны гэмээр зүүднүүдийн тухайд юм. Тэрийг бүр тархины бор хальсны түвшинд хүртэл судалсан байх. Өөр нарийн судалгаанууд ч хийгдсэн.

Тайлж чадаагүй гэдэг нь ч бас үнэн. Энэ нь өнөөх арай өөр гээд буй тэр өөр оршихуйн мэт нарийн түвшиний зүүдний тухайд юм. Олонхи судлаачид нийтлэг байдаг тэр энгийн зүүднүүд дээр тулгуурласан ойлголтоороо ийм нарийн зүүдэнд ханддаг нь буруу юм. Хүн бүрийн бие эрхтэн адил тул дурын 10 хүнийг туршилтанд оруулахад л элэг бөөрний ямар асуудал байдгыг амархан тодорхойлж болдогтой адилгүй. Судлаачид яг тэр нарийн зүүдийг тэр бүр олж судлаад байсангүй, зарим судлаачдын анхааралд тийм зүүд өртсөн байдаг ч түүнийг тохиолдол гээд тоохгүй өнгөрөөчихсөн нь бий.

Өөр нэг алдаа нь тэр нарийн зүүдийг зүгээр л 2+2=4 гэдэг шиг тодорхойлчих гэж зорьсонд байгаа юм. Гэтэл зүүд хэдий чинээ нарийн байна тэр чинээгээрээ бидний оршин буй гурван хэмжээст оршихуй хийгээд нэг урсгалт цаг хугацааны үйлчлэлээс хальж явчихсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл 2+2= 99 юм уу, эсвэл 37-ын 13 зэрэгт ч гарч болно гэсэн үг. Диваажингийн хоригдлын зүүдэндээ зүүдэлж, зүүдээ хулгайд алдсанаа буцаагаад яг л тэр зүүдэндээ зүүдэлж олж авдагтай адилаар тэр нарийн зүүдний учрыг тийм түвшинд нь судалж үзэх хэрэгтэй байх. Түүнээс биш зүгээр нэг бор тархи, инстикт энэ тэртэй зууралдаад түүний нууцаас хэлтлэх ч үгүй. Хүний оюун санаа улам нарийсах тусам орчлон ертөнц дээшээ хязгааргүйн адилаар хүний оюун ухаан дотогшоо хязгааргүй байгааг мэдэрдэг гэдэг. Эцэст нь энэ хоёр хязгааргүйн мөн чанар нэг болохыг, үзүүр хаяа нь нэгдэж байдгыг мэдрэх болно. Одоо бидний авч үзээд буй тэр нарийн зүүд нь ийм оршихуй руу ойртож байх шиг санагддаг.

Нөгөө нэг Москва ороод ирсэн чукчагийн онигоо байдаг даа. Бусад нь түүнээс ямар сонин сайхан үзсэнийг сонирхож асуудаг. Тэр онгоцоор ниссэнээ ярихад нь чукча нар онгоц гэж юу болохыг огтхон ч төсөөлж чадсангүй. Мань эр Москвагаас хэдэн алим авчирчээ. Онгоц гэж юу болохыг бусаддаа ойлгуулж ядаад мань чукча маань өнөөх хэдэн алимаа зааж “Үүнээс шал өөр юм” гэсэн гэдэг. Яг үүнтэй адилаар тэр нарийн гэгдэх зүүд нь бидний шөнө бүр шахуу зүүдэлж байдаг тэр зүүднүүдтэй харьцуулахад шал өөр юм.

Зүгээр маш энгийн, ойлгомжтой тайлбарлахын тулд Сент Экзьюперийн нэгэн постулатийг ашиглая. “Чи өөрийгөө оршин байгааг мэдэрч байна аа гэдэг чинь би чамайг зүүдэлж байгаа хэрэг”

# # Read more! #