Диваажингийн цэцэрлэгийн ирмэг дээрээс буцчихлөө.

Нэг л таатай анхилуун үнэрт салхи сэвэлзээд, хучлага хөдийрөхөд сэрлээ. Гэтэл ортойгоо нэг их хавцалын яг торгон ирмэг дээр байж байх юм. Тэгээд зогсохгүй би ч өөрөө орныхоо ирмэг дээр, бүүр зүүн гар, хөл хоёр маань хий унжчихсан санжигнаж байна. Уналаа, уналаа. Хамаг бие арзайж, бадайраад, амьсгаа давчдаад ирлээ. Өчүүхэн төдий л хөдөлбөл тэр хавцалын ёзоор луу нисэх нь ээ... Хуруу гараа хөдөлгөх, хэн нэгнийг дуудан аврал, энэрэл эрэн хашгирах нь бүү хэл ширүүхэн ч амьсгаа авч боломгүй.
За, ийм байдалд орсон хүнд ямар эвгүй байдгыг..., тэгээд л олон үг ярилтгүй орхие.
Эцсийн мөчид хүн “цайх” гэж нэг юм байх юм. Өнөөх “Согтуу хүн сохор ухаантай” гэдэг шиг одоо нэгэнт л унахаас хойш, харин хаана унахаа харж авья, бас ч энд тэнд бут бургаснаас гогдогдоод тээглэчих ч юу магад гэсэн сохор горьдлого тэнээд ороод ирдэгийн байна. Тэгээд нүдээ, аяган дотор нь аяар аяархан эргэлдүүлж, тэр хавцалаа, ёзоорыг нь, эргэн тойрныг нь ч харлаа. Хавцалын дунд хэрд байх сиймгэр цэнхэр манангийн чөлөөгөөр ёзоорт нь ер бусын виртуал бүтэц, зохион байгуулалттай цэцэрлэг байнаа. Вашингтон ДиСи-гийн Байгалийн түүхийн музейн стерио орон зайг үзүүлдэг буланд очоод зогсоход их олон хэмжээст орон зайд буйгаа мэдэрдэг дээ. Бүдүүн барагаар зүйрлүүлбэл нэг тиймэрхүү.... Нөгөөх ертөнцийн долоон гайхамшигийн нэг гэгддэг асан Серамидагийн дүүжин цэцэрлэг чухам ямар байсныг зүүдэндээ даанчиг үзсэнгүй болохоор өөр зүйрлүүлж ойлгох юм надад алга. Харин хоёр зүйлийг яг таг ойлгов. Эхнийх нь энэ цэцэрлэгт үргэлжийн мөнхөд бага үд болж байдгыг, нөгөө нь энэ бол нөгөөх үлгэр, домогт хэлцэгдээд байдаг Диваажингийн цэцэрлэг мөн болохыг... Тэгээд эхлэнгүүт сонь маань хөдөлж, өнөөх унах, хийсэхийн зовлон гачаал, айдаснаасаа аажим аажимаар ангижирч, эсвэл тэр айдас намайг орхин одож буй бололтой юм. Харин сонь маань хөдөлж шохоорхохын хирээр өнөөх нимгэн сиймгэр пансан манан өтгөрөн харанхуйлсаар, Диваажингийн цэцэрлэгийг халхалаад, өнөөх өндөр хавцал ч намсан намссаар, эцэс сүүлдээ би ортойгоо зүгээр л нэг зүлгэн дээр буугаад ирдэг гэнэ дээ. Тэгээд өнөөх хавцалаас нисэх, хийсэх гэж байсан айдас маань оргүй алга болж, тайвширч амарсан би дахиад сайхан унтаад өглөө. Харин одоо бол Диваажингийн цэцэрлэг мөн гэж танихаасаа өмнө л хавцал руу уначих минь ч яав даа гэж харамсаад л, харамсаад л, толгойгоо сэгсэрээд л, шогшироод л сууж байна. Уйлах ч багадах нь ээ. Дахиад ийм боломж мянган жил насалсан ч олдохгүй байж мэдэх л юм.

# # Read more! #

Хурдны 72 дугаар зам дээр МОРЬТОН БААТРУУД-ад хөөгдөв

Иллинойс мужийн төв Спрингфийлд хэмээх хотыг дайран гарч жирийлгэсээр Декатур хотын дэргэдүүр өнгөрдөг хурдны 72 дугаар зам дээр давхиж явтал ийм хачин юм болдог юм байна. Зам Декатурын дэргэдүүр өнгөрөхдөө 3 эгнээ болж/нэг талдаа/ өргөсөн, бас нэг багахан гүвээг даваад тонгойдог ч билүү, эсвэл нэг гол давуулсан гүүрээр давж тонгойдог ч билүү, юутай ч нэг жаахан өгсөсгээд тонгойх тэр үед, гэнэтхэн дэргэдүүр маань машинууд сүүн сүн, шийп шап, хүүп хип гээд л учиргүй гүйцэж түрүүлээд эхэлдэг юм байна. Би ийм хурд багатай явна уу гэтэл үгүй, 74m/h /манайхаар бол 120 км/цаг орчим/ давхиж явахад шүү дээ. Тэдний давхицгааж байгаа нь нэг л жир биш, учиргүй айсан, сандарсан, үймсэн шинжтэй. Тэдэн дотор бүр цагдаа нь хүртэл хутгалдчихсан давхиж ч явах шиг... Америкчууд заасан хурдны дээд лимитээс хэт хэтийдсэн хурдаар ингэж сүрэг сүргээрээ давхицгаана гэж хэзээ ч үгүй. Зүүдэлж ч байна уу дээ гэж хүртэл бодогдоодхов. Бүх машинууд намайг гүйцэж түрүүлээд бүүр бараагүй алга болж өглөө. Би л өргөн зам дээр ганцаараа торойтол үлддэг гэнэ. Ард талд ямар нэгэн онцгой юм болж дээ, Спрингфийлдэд арай атомын бөмбөг энэ тэр юм болсон юм биш байгаа гэж ч хүртэл бодогдож байна. Арын толиндоо хялалзаад л яваа. Тэнгэр цэлмэг, ямар нэгэн мөөгөн үүл, энэ тэр юмны шинжгүй. Араас нь дагаад гишгэх үү, яах вэ??
ГЭТЭЛ...., гэтэл нөгөө гүдгэр дээгүүр МОРЬТОН БААТРУУД гараад ирдэгийм... Тод цэнхэр судалтай цэгээн нөмрөгс нь салхинаа хийсэх нь тэнгэрийн өнгөтэй нийлэн, тэнгэр тэр чигтээ тэдгээр баатруудын нөмрөг болон намирч байна уу даа гэлтэй. Ган дуулганых нь сэрээнд нарны гэрэл бүдчинэ. Аргамаг сайхан хүлэг морьд тэнгэрийн хүлэг ээ, давхиж бус, нисэж явна уудаа гэлтэй. Хүлэг морьдын хүчирхэг хөлд бөмбөрдүүлсэн цардмал барагшин зам тэр аяараа чичигнэн доргиж, тэр доргио нь хар хурдаараа давхиж яваа надад хүртэл мэдэгдэж, хаа нэгтэйгээ хага, ханз үсрэн буй мэт. Туурайснаас нь очис үсрэх нь дардан замаар дүүрэн гагнуурын алх, эсвэл баярын очис хаялчихсан мэт. Юутай гайхамшигт, үгээр илэрхийлж хүч хүрэмгий тийм сүрлэг, бахардан бахдам үзэгдлийг ингэж нэг үздэг байж, бурхан минь... Одоо ч сэтгэл минь хөөрөн догдолсон хэвээр...
Би энэ үзэгдэлд бүрнээ автаж, яах аргагүй хэсэг зуур шоконд орсон байх юм. Тэгээд нөгөө гүйцэж түрүүлээд алга болдог нөхдийн араас шурдхийсэнгүй бололтой. Морьтонгууд юу юугүй ар талд минь тулаад ирлээ. Тэд долуулаа юм. Магнайд яваа нь хүрэн халзан азарга унажээ. Цогилт бүрээр далайн түрлэгт давалгаа мэт хөвөлзөх өтгөн их дэл юу нь хүлэг баатрын бүсэлхээс доошхийг халхалаад харагдуулсангүй. Азарганы хамраас хөхөө өвлийн зул сарынх мэт уур цан хүүгэнэ. /Одоо бол гадаа + 30 гарай градустай байгаа л даа/ Тэр баатар эр ганцаараа алтан дуулгатай юм. Нумарсан өтгөн хар хөмсөгөн дороос ширүүн ч гэсэн сая сая жилийн салхи, хувиралийг элээж хатаагдсан Алтайн атираат их уулсын гуу жалга мэт гүн үрчлээт, хатаагдаж хатингаршсан эрэлхэг төрх хальт харагдаад өнгөрөв. Гартаа лавтайяа 10 кг-аас илэх хоёр ирт илдийг циркийн илбэчин саваагаа эргүүлэх шиг эргэлдүүлэн явахад нарны гэрлийг илдний хурц ир тасар тасар хярган, очис үсэргэн цацлах аж. Бусад нь ч ер түүнээсээ дутах ч юм алга.
Би ямар ч эргэлзээгүйгээр Хүлэг баатрууд мөн гэдэгт итгэсэн. Ямар нэгэн кино зураг авалт, энэ тэр тохиолдол биш, хий үзэгдэл бол бүүр ч биш. Тэд бол жинхэнэ хүлэг баатрууд мөн. Зүрхэний минь ховдол руу ямар нэгэн ер бусын хүчээр их цус шахах мэт, цээжинд нэг юм багтаж ядан бахардаад, нүд эрээлжлээд, жолоогоо арай ядан барьж, замаа чүү ай л онож байна аа. Муу хуучин машин минь салганан санжигнана. Эд эсийн минь хаа нэг хананд очиж наалдаад, өөх тосоор хучуулан, хэдэн зуунаар зүүрмэглэн байсан хэдэн ч үе дамжсан юм, алдар цуут дайчин өвөг дээдсийн маань омгыг сэргээн цочоожээ, гар маань хүндрэн, цээжинд бяр, ааг, зориг амтагдан, яг амтагдах ч бас биш юм аа, нэг л юм байж ядаад, багтаж дүүрээд ирэв ээ, таминь. Одоо цаг үед даанчиг нэг сохор зоосны ч үнэ хүрэхгүй болчихсон болохоос биш, эртний их дайчин язгуур удамтай юмсан, би. Тэр сайхан хүлэг баатрууд шиг аргамаг хүлгийн нуруун дээр хөндөлдөж, хат сайт илдийн ирэнд салхи исгэрэхэд сэтгэлээ сэргээж, тэрх баатруудын замыг хөндөлдөөд нэг зогсохсон, тэрх очис цацалсан илдэнд нь хяргагдан унасан ч яахав, би жинхэнэ эр бахдалыг мэдрэхсэн. Тэгээд үхэхсэн. Ийм хүсэл, зориг дүүрэн байгаагаа би мэдэж байвч, өнөө цагийн, оюун ухаан нь хордож, сэтгэл зүрх нь хиртэж дууссан, ааг зориг нь хар хор, авхаалж самбаа нь арга заль, сүр сүлд нь тооцоо данс болсон 20 дугаар зууны адгийн би яахсан билээ. Би бол арслан нь харх болсон энэ цаг үеийн өчүүхэн хүнэнцэр. Энэ цаг үеэсээ зайлж яахан чадна. Тэгээд ч энэ цаг үеийг тэрх агуу сүрлэг үеийн өөдөөс сөргөлдүүлэн тавьж яахан болно, даанчиг дүйцэмгүй, даанчиг гутаанам бус уу. Тэгээд надад зугтаахаас өөр зам ч үгүй, гарц ч үгүй... Дэмий л байдгаараа бахардан хашгичиж, уйлж чарлаж, хуучин муу машиныхаа жолоог тэнхээгээрээ угзчиж, хаазных нь онсыг гацтал гишгэчиж явлаа. /Нээрээ машины маань рүүлийн речакт эврэл гарсан байна лээ, арай дэндүүлсэн бололтой, хэ, хэ/

***
5-6 жилийн өмнө би нэг морьтон баатрын тухай туурирхуу юм бичсэн юм. Яг л энэ 72 дугаар хурдны зам дээр уржигдар надтай тааралддаг шиг тийм сүрлэг баатар эр л дээ. Эргэсэн газраараар догол гаргаад л, сүр хүчинд нь доодчуул хуйлран сөхөрцгөөгөөд л... Гэтэл надтай хамт ажиллаж байсан, орчин цагийн шилдэг боловсролтой нэгэн сэхээтэн залуу/Одоо бол сайдын зиндааны ажил хийж байгаа/ “Чи хүүхэд шиг хөгийн юм бичих юм. Ийм хүчтэй, чадалтай юм гэж хаана байсан юм бэ? Зөвхөн үлгэр домогт л байдаг байх” гэж билээ. “Байсийм даа” гэхээс өөр үг надад олдоогүй.
Би бүүр жаахан, 5-6-тай л байсан байх. Гэрийнхээ хойт жалганд аварга том могойтой таарч билээ. Тэгээд гэртээ үсэрч орж ирээд, энэ яндан шиг том могой байна гэсэн чинь манайхан бүгдээрээ намайг шоолох нь шоолж, өхөөрдөх нь өхөөрдөцгөөгөөд, гэрээр дүүрэн инээдэм, наадам..., хүмүүс миний үгэнд яагаад итгэхгүй байгааг нь ойлгож яадаад, би цааш юу ч хэлж чадахгүй дэмий л мэлмэрүүлээд зогсож байсансан. Үнэхээр л яндан шиг том хар эрээн могой байсан л юм даа. Орчин цагийн шилдэг боловсролтон залууг ч мөн тэгэж хэлэхэд надад яг л тэр балчир цагт яндангийнхаа хажууд мэлмэрүүлээд зогсож байхад төрж байсан тэр бачимдал төрж, “Байсан л юм даа” гэж гараад явсан хойно нь өөртөө дахин бат нут хэлж байж билээ. Гэхдээ би нэг зүйлийг маш баттай мэдэрсэн нь, үнэхээр ХӨЛӨГ БААТРУУД байсан юм аа гэдгийг нотлох л хэрэгтэй юм байна гэдгийг. Харин яаж нотлох вэ? Гэдэг одоо болтол миний хувьд асуултын тэмдэг хэвээрээ л яваа.

***
Худгийн мэлхий худгынхаа хэмжээгээр л далайг хэмждэгийн адил өнөө цагийн хүмүүс өөрсдийнхөө ядмагхан булчингийн хэмжээгээр л тэрх ХӨЛӨГ БААТРУУД-ын хүчийг хэмжиж хэрхэвч боломгүй. Одоо цагийн хамгийн шилдэг сор болсон хүчтэнгүүд болох бөхчүүд л гэхэд, жишээ нь чөлөөтийнхөн дундаа нэг минутын амралттайгаар 3, 3 минутаар /минутаар шүү, цагаар ч биш, өдрөөр бол бүүр ч төсөөлөшгүй/ барилдахдаа л хялайцгаачихдаг шүү дээ. Тэгээд бас байнгын бэлтгэлтэй гэлцэцгээхийг нь яана.
Харин ХӨЛӨГ БААТРУУДЫН үед бол шүүдрийн усаар өл залгачихаад гурвын гурван өдрөөр цавчилдаж явах нь ер хэвийн үзэгдэл байж. Ийм хоёр зүйлийг яахан харьцуулна. Мөн эхнийхээр нь хоёрдахийг нь яахан хэмжүүлж болнов дээ.
Энэ бол зүгээр нэг ганц булчингийн хүч биш юм. Энэ бол эр зориг, оюун санааны хүч, сүр сүлдний нөлөөлөл юм.

***
Хасагын гурван Жузийг /аймагийн холбоо ч юм уу даа/ анх нэгтгэн нэгэн жолоонд оруулсан баатар-хаан Аблай нэг зүүд зүүдэлжээ. /Тэр бас над шиг зүүдчин байсан шиг байгаа юм./ Тэр зүүдэндээ, анд явж байтал нь шугуй дотроос нь нэг их дэл зогдор болсон хүчирхэг цагаан арслан гараад зугтаж гэнэ, Хөөж гүйцээд намнатал арслан дотроос нь нэг бар гараад зугтаж, барыг нь хөөж гүйцээд агнатал чоно гарч, чоно дотроос үнэг, харин үнэгийг нь алтал даанчиг альяа гэсэн ч тоож алах юмгүй өт, хорхой, адгийн муу шавьжнууд гарч ирээд тал тал тийшээ арвалдацгаажээ. Аблай баатар хаан энэ зүүднээсээ баахан сэжиглэж, Бухар мэргэнийг дуудаж ирүүлээд зүүдээ тайлуулжээ.
Бухар мэргэн ийн тайлсан байна.
Тэрх хүчирхэг цагаан арслан бол Аблай хаан та өөрөө. Тэр бар нь таны хүү. Чоно бол таны ач. /Үнэхээр Аблай хааны ач Ксенары баатар чоно шиг эрэмгий, дайчин эр байсан гэдэг. Түүний үед хасаг задарч, Оросын хасаг цэргүүдэд цохиулсаар, Ксенары баатар ч хасаг цэргийн суманд сийчүүлж үхсэн гэдэг/ Түүнээс хойш таны улс үнэг шиг амьдарна. Дараа нь, та ойлгож байгаа байх аа, авьяа гэхэд ч авч болохгүй, альяа гэхэд ч тоож аламгүй тийм амьтад болно.
Энэ зүүдний тайлал Аблай хааны удмын тухай ч ер нь хүний сүр сүлд, эр зориг, чадал тэнхээний доройтлын тухай хэлээд ч байх шиг. Нээрээ ч одоо цагийн хүмүүн гэгч авьяа гэхэд авах юмгүй, альяа гэхэд ч тоож аламгүй л амьтад байгаа л даа, ХӨЛӨГ БААТРУУДЫН хувьд....
Нөгөөх солиотой Франц эр Жан Поль Сартрийн эхнэр болж явсан санагдах юм, Семоон Дө Бөвүүр гэдэг эмэгтэйн /Энэ эмэгтэй нөхөр шигээ бас Нобелийн шагнал авсан санагдаад байна, эндүүрсэн ч байж магад/ нэгэн зохиолын баатар нь “Хүмүүс бид ая тухтай амьдрал, орчин цагийн хөгжил дэвшилийнхээ төлөөсөнд маш их үнэтэй юм аа, огтхон ч анзааралгүй өгчихөж байна” гэсэн утгатай үг хэлдэг шиг билээ. Тэр эмэгтэй яг миний бодоод байгааг, одоо хэлэх гээд ядаад байгааг л хэлээд байх шиг ээ. Тэр огтхон ч анзааралгүй өгөөд байгаа олон олон юман дотроос л би тэр ХӨЛӨГ БААТРУУД байсан юм аа гэдэг нотолгоог олох юм гэдгийг харин маш сайн ойлгосон юм.
***
Би нотлох л болно, үүндээ итгэлтэй байгаа. 72 дугаар хурдны зам дээр тааралдсан тэр долоон баатар эр надад нэгийг сануулав. Бас би тэдний сүр сүлдэнд нь хишиглэн залбирч сууна. Харин яагаад ДОЛОО байсныг нь бодоод бодоод олохгүй байна. Уг нь ДӨРӨВ л байх ёстой юмсан.

# # Read more! #

Үнэтэй байх тусмаа л ҮНЭТЭЙ

Удаан хугацаагаар өвдөж зовсоны эцэст, эсвэл аль нэгтээ хэл сураггүй одож, бүүр цөллөгөнд ч юм уу явж явж ирсэн байдалтайгаар би буцаж ирлээ. Цайр нь ховхорсон хуучин муу толинд өөрийгөө харахуй царай төрх маань жаал алжаангүй, гэвч нэгэнт зан төрхөө олж, хөдөлбөргүй хувирашгүй чигч, шийдмэг шинжтэй болж. Нэг бор бааздуухан хэлхэгэр хар куртка өмссөн маань хэн хүний нүдэнд тусамхай. Магад миний царай төрх ч бусдын нүдэнд содон байж болох.... Би лавтай 7 жилийг хаана ч юм өнгөрөөжээ. Миний буцаж ирж буй суурин бол жижгэвтэр, багахан аймгийн төв ч байж мэдэх, төвдөө их дээр цагт дэлгүүр хоршоо байсан хоёр давхар ганц байшинтай, тэр байшин нь одоо тус суурингийн олигтой өөдтэй бүхний оффис болсон, төвийнхөө ар хормойгоор гүн гуу жалгатай, хуурай шороо боссон, тийм нэгэн суурин аж.
Би нөгөөх хоёр давхарын дээд давхарт гарлаа. Хэзээ ч юм бэ, өмнө нь би энд ирж байсан юм байна. Сайн мэдэх юм. Миний ирж байх үеэс доторх зохион байгуулалтыг нь өөрчлөн нэлээд барууны шинж маягын стилээр тохижуулжээ. Хаана ч тэр жижиг сууринд гаднаас шинэ ирсэн хүн содон харагддаг, тэр л жамаар би тэнд байгсдад содон харагдаж буй бололтой. Миний аль ч биш газар өнгөрөөсөн долоон жилд би аль хэдийнэ энд шинэ хүн болж, эсвэл энэ суурин миний хувьд шинэ болчихож. Миний таньдаг, мэддэг хүн нэг ч алга бололтой. Миний мэддэг юм гэвэл зөвхөн гуниг сэнхийлгэсэн дурсамж л байна даа.
Хэн нэг нь "Та яах гэж явна" гэж надаас нэлээд санаа зовонгуй асууж байх юм. Их ядруу царайтай байгаа маань түүний санаа зовохын шалтгаан болов уу, яав? Өөр зүйлд ч юм уу мэдсэнгүй,
"Би хэн нэгнийг хүлээж байна" гэлээ. Ингэхэд би нээрээ хэнийг хүлээсэн юм бол... Нэг л хүнийг гэж, өөрийн мэдэлгүй, зөнгөөрөө ийшээ ороод ирчихсэн байх юм. Яах гэж, уулзах гэсэн юм болов уу, уулзаад юу хэлэх гэсэн юм бол, ер нь яах гэж ирсэнээ ч сайн мэдэхгүй юм. Гараа хар куртканыхаа халаасанд хийчихээд ийш тийш энэ тэрхэнийг сонирхон зогсож байтал чи ороод ирлээ. Бас над шиг хар өнгөтэй энгийн хийцтэй атлаа гоолиг биед чинь тун ч зохисон урт, нарийхан цув өмсөж. Би чамайг хараад "Ингэхэд би үүнтэй уулзах гэж зорьж ирсэн хэрэг үү? Яах гэж... Бид чинь хэн, хэнсэн билээ. Зүгээр л нэг ангийн найзууд. За, их сайндаа нэг ширээний хоёр". Зүггүйтэх, сахилгагүйтэхдээ л бид хоёр нийлдэг байсан байх. Бусдаар бол нэг их бусдаас илүү дотносож, нөхөрлөсөн нь үгүй. Тиймээ, бид хоёр уулзалгүй их удсан, бараг долоон жил болсон байна. Энэ хугацаанд бид бие биенээ нэг ч удаа сураглаж байсангүй, нэг ч удаа утсаар, ядахдаа майлаар ч мэндээ асуулцаж байсангүй.
Өмнө нь ч тэр, сургууль төгсөнөөс хойшхи хэдэн жилд уулзвал нэг их сүйд болоод байхгүй, мэндтэй, хоёр үгийн солиотой л өнгөрдөг байсансан. Хааяа нэг сонин хэвлэлээр ч юм уу, бие биесийнхээ сургийг сонсвол, өө, тийм үү гэсхийгээд л өнгөрөх. Тус тусийнхаа ажил, амьдралыг хөөж л одсон хоёр. Гэтэл энэ холоос, энэ бүхнийг үүрч, зовж, туулсаны эцэст, эцсийн мөчид энэ хүнийг гэн ирдэг маань чухам юунд болохыг би тайлбарлан хэлж чадахгүй байна.
Чиний царайг би тогтоож удаан харлаа. Чи их өөрчлөгджээ. Урьдын хөнгөн айлгүй ч гэж болох, эрчүүдийг бол ёстой хуйлруулж орхидог инээмсэглэл чинь ор сураггүй алга болчихож, чухам тэрхүү инээдэнд чинь би их дургүй байж билээ. Тэр үед ч, хожим ч чамайг энэ тэртэй явж байна, тэгэж байна, түүний хүүхдийг гаргаад..., гэсэн хов жив, дэл сул яриа бүхнийг сонсоход надад чухам чиний тэр инээмсэглэл л хамгийн түрүүнд санаанд ордог байсансан. Харин одоо чи их төлөвшиж, буурьшсан шинжтэй, харин хэзээ ч, амьдралын ямар ч сорилтонд дарагдашгүй цоглог, жавхаалаг чинь хэвээрээ... Үл ялиг ногоовтор нүд чинь очтон гялалзана. Нэг их дуу шуу болсонгүй, чимээгүйхэн инээмсэглэж ирээд гарыг минь барив. Харин гарын чинь алганаас би чиний дотор ямар их догдлол буйг мэдэрлээ. Тэгээд хоёулаа гарав. Нэгэн тоостой, эл хульхан гудамж уруудан зэрэгцээд алхлаа. Өмнө нь ингээд алхахад ер нь бидний явдал таардаггүй, нэг бол чи түрүүлээд, нэг бол би түрүүлчихдэг байсансан. Харин одоо өөр болжээ. Бас би чамаас хавьгүй өндөр байгаагаа анзаарлаа. Нээрээ ийм байл уу? Эсвэл чи намайг өндөр гэж хараад байгаа ч юм уу?. Хоёул гудамжинд байх элдэв зүйлс, энэ тэрхэний тухай аманд орсоноо л хэлэлцэн алхана. Яриа чинь намуухан, аядуу дөлгөөн болж... Гудамжны адагт байх нэгэн байшингийн зэрэгцээ очоод чи:
- "Би энэ байшингаар нэг хурдан ороод гарах ажил байгаа. Чамд энэ хавиар түр эргэлдэж байх..." ,
- "Өө, тэгье, тэгье. Надад ч бас энэ хавьд уулзах, сураглах хүн байгаа санагдана.",
- "Би удахгүй. Харин чи өөрийгөө уйдаахгүйхэн шиг байж байгаарай"
- "За, би энэ байшингийн үүд хавиар эргэлдэж байя"
Тэгээд чи орчихлоо. Тэртээ хойно байх ганганы арын толгойн өвөрт урдуураа гүйцээгээгүй хагас хашаатай хэд гурван гэр харагдана. Мөн ойрхон нэгэн хуучны дүнзэн байшин байх ажээ. Энд би бас нэг хүнтэй уулзаж болох юм байна. Би тийш алхлаа. Ганга гатлаад, өнөөх айлуудын нэгнийд нь оров. Эзгүй. Гэрээс гарч өнөөх хуучин дүнзэн байшинг зорилоо. Орвол чийг ханхална. Энэ байшин, эсвэл энэ ганганы ирмэг дээрх жижиг хадтай толгой миний амьдралтай ямар нэгэн сэжмээр холбоотой болохыг би мэдэрч байвч, харин юу болохыг нь санахгүй юм. Тэгээд л түүнийхээ сэжүүрийг гаргахаар ийн хэн нэгэн таньдаг, эсвэл зүс харсан хүн таарах, ямар нэгэн дурсамж сэдрэн сэргэх магад гэж ийн яваа ажээ. Өөрөө хэлбэл алдагдсан дурсамжаа л эрэн яваа гэх үү дээ. Ямар нэгэн сураг мэдрэгдэхгүй. Би тэрхүү хуучин дүнзэн байшингийн эзгүй, чийг ханхалсан бүдэг гэрэлтэй өрөөний голд зогсоод ямар нэгэн дурсамж маань эргэн сэдрэх болов уу хэмээн сэрэл мэдрэмжээ тэмтрэн зогслоо. Тэгээд гарав. Харин үүдэн дээр чи хүрээд ирж. Ихэд сандарсан, агдсан байдалтай зогсоно. Намайг хараад сэнгэнэтэл шүүрс алдан, тайвшрах шиг болов.
- "Өө, чи хүрээд ирэв үү? Чи ийм хурдан ажлаа амжуулах байсан юм уу? Намайг наашаа ирсэнийг яаж мэдэв?"
- "Миний нөгөө уулзах гэсэн хүн маань алга байна. Тэгээд гараад иртэл чи энэ байшин руу орж байгаа нь харагдлаа"
- "Ийм холоос намайг хараад танина гэж үү. Чиний нүдний хараа үнэхээр гайхалтай юм аа"
- "Энгийн нүдээр бол нэг хүн гэдэг нь л харагдана л даа. Харин би сэтгэлээрээ, зөнгөөрөө чамайг харсан. Ийм үед чинь тэгэж л харна шүү дээ". Тиймээ, хожим эргээд бодоход тэр чийг ханхалсан байшин бол намайг хар нүх мэт өршөөлгүй татах шидтэй байсан шиг санагдана. Чи түүнийг мэдэрсэн юм болов уу,
Энгийн нүдэнд бол хүн гэдэг нь ялгагдах төдий нэлээд хол газар байх юм. Нээрээ хүнд бас ингэж, сэтгэл, бүх сэрэл, мэдрэмж хүртэл хөвчрөн энгийн нүдээр ч харах аргагүйг харах, энгийн оюун бодлоор ч тайлах аргагүйг хялбархаан тайлчих үе бас бий. Тэр үе бол тун ховор, барьж авч чадвал гайхамшиг, магад, хүнд энэ насанд нэг хоёрхон л тохиолддог байх... Чиний хэлсэн энэ "Сэтгэлээрээ, зөнгөөрөө харсан" гэсэн үг зүрхэнд минь хүрчээ.
- "Надад их сайхан байна. Би энэ мөчийг л хүлээж байсан шиг ээ"
- "Сайхан байна гэж битгий хэл. Нэгд, тэгэж хэлүүлэлтгүй би мэдэж байна. Хоёрт, ерөөс наад сайхан байна гэдэг үг чинь чиний ч, миний ч сэтгэлд байгаа бүхнийг бүрэн дүүрэн бүү хэл тал хагасыг нь ч илэрхийлж чадахгүй"
- "Тиймээ, хоёлаа чимээгүй байсан нь дээр юм байна. Чимээгүй, энэ бүхнийг л мэдрэе"
Чи мөрийг минь түшлээ. Нүүрээ мөрөнд минь наагаад битүүхэн мэгшив. Нулимсыг чинь арчиж өгөхөөр гараа өргөвөл:
- "Хэрэггүй ээ, би нулимс гаргаагүй. Зүгээр л, бие гэнэт сулраад... Гэхдээ энэ бие муугийнх биш шүү. Сэтгэл догдолсных...."
Шанхны чинь үсийг зөөлөн имэрч, чиний үнэрийг мэдэрч зогсоно. Хонгор шаргал үс чинь ийм сорлог мяндаслаг, нялх хүүхдийнх шиг байсныг би урьд нь нэг ширээн дээр дөрвөн жил суухдаа анзаардаггүй байж дээ. Нэг удаа чи миний дэвтрийг ч билүү, номыг ч бил үү аваад зугтаахад чинь би гэзэгнээс чинь шүүрч, угз татан зогсоож билээ. Чи арай л арагшаа савж унаагүй. Намайг гэнэт тийм эрээгүй аашилж гэзгэнд чинь халдана гэж огтхон ч санаагүй байсан бололтой, айсан, гайхсан, бас уурлах эсэхээ мэдэхгүй шинжтэй над руу том хархад чинь би чиний гараас дэвтэрээ сугалж аваад бушуухан эргэж билээ. Гэзэгдүүлсэнийхээ хариуг чи харин дараа нь сайн авсан даа. Хэнийх нь ч билээ, “Манан будан” ч билүү, нэг хатуу хавтастай том зузаан номоор толгой дундуур минь нүд эрээлжилж, ёстой манан будан таттал гайгүй сайн буулгаж, хариуд нь би гарыг чинь часхийж орилтол нь базаж байсансан. Араас "Мангар хар" гэсэн гомдонгүй дуу... Бидний оюутны амьдралд нэг ийм хүүхдэрхүү адал явдал олон байж дээ. Аа, тийм, тийм. Тэгэхэд би нэг шүлэг ч билүү, юм тэмдэглэлийнхээ дэвтэрт бичиж байтал чи тонгойж ирээд л, юу бичээд байгаа юм гэж их сонжихоор чинь би гараараа халхалмар болсон юм. Тэгээд чиний чочмог, зоримог ааш, гэдэн чинь гэнэт хөдөлж, дэвтэрийг минь гар дороос суга татан аваад эргэж, тэгэж гэзэгдүүлж байсан юм байна шүү дээ.
- "Хоёулаа нэг тийшээ явьяа. Чамд амралт хэрэгтэй байгааг би харж байна. Чамайг амраах газар олое"
- "Тийм ээ, надад амралт хэрэгтэй. Түүнээс ч илүүгээр хоёулаа нам гүмхэн суух газар олъе"
- "Бүгдэд одоо мартагдаж хоёулахнаа хоцорчээ
Бүлээн дулаан газар чимээгүйхэн сууцгаая.
Анир гүм өрөөнийхөө булангаас
Аравдугаар сарын харанхуй шөнийг харцгаая"
- "Чи Блокийг уншдаг болоо юу?"
- "Чи л намайг тэгэж боддогоос биш, би өмнө нь ч уншдаг л байсан"
- "Би одоо Блокийг уншихаа больчихсон."
- "Тэр нь дээр дээ, Би ч уншихаа больчихсон"
Ганц нэгхэн бороо хаялж эхлэв. Урин цагийн үнэр ханхийнэ.
- "Энэ хаврын анхны борооны үнэр үү"
- "Тийм, одоо чинь аравдугаар сар биш гуравдугаар сар шүү дээ"
- "Нээрээ тийм байна шүү дээ"
Ингэж хэлэхэд чи дээш тэнгэр өөд харав. Яг тэгтэл хамрын чинь шонтгор үзүүр дээр нэг борооны дусал под хийтэл дуслаа. Тэр дусал хацрын чинь хонхорхойд очоод тогтчихов. Би чиний энэ царайг мянга мянган жил харж, хажууд чинь байсан мэт тийм дотно байгааг мэдрэв. Би унаж боссон бүх нь амьдралынхаа туршид энэ л царайг эрэн энэ амьдрал дундуур эцэл, цөхрөлийг умартан тэнүүчилж ирж дээ.
- "Чи эндээ зогсож байгаарай. Би унаагаа аваад ирье, тун хурдан" гээд чи явж одлоо. Нээрээ тун ч удсангүй, чи жижигхээн, хуучин Хонда мотоцикль уначихсан давхиж ирэв. Үсээ боож, бариу жийнсэн өмд, цамц өмсчихөж.. Би уг нь чамайг машинтай ирэх байх гэж бодсон юм. Долоон жилийн өмнө хамгийн сүүлд уулзахад чи нэг улаан Соната-4 уначихсан ч байл уу. Нэг хэсэг чи эр, машин хоёрыг ч сайн сольсон л доо. Жил болоод машин солихгүй бол ер нь машин унах хэрэггүй шахуу л ойлголттой байсан хүн маань хуучин муу мотоциклоор хөл дүүжилдэг болж... Харин надад энэ нь их таалагдаж, ялангуяа үсээ боочихсон, жийнсэн өмд цамцтай мотоцикль бариад явж байгаа чинь.... Чиний угийн шийдмэг, зоримог занд чинь тун ч догь цохиж ээ. Анжела Жоли ч чиний дэргэд ямар л харагдах бол... Намайг араараа суулгаад давхих чинь юутай сурмаг, дадмаг болоов. Би нуруунд чинь цээжээ нааж, бэлхэсээр чинь зөөлөн тэврээд, чихэнд салхи исгэрэхийг сонсон, чиний үс гэзэг нүүрийг минь илбэн энхрийлэхийг мэдрэн явна. Их багадаа ээждээ үүрүүлчихээд, ээжийнхээ нуруунд наалдаад, ээжийнхээ алхаанд бүүвэйлэгдэн явдаг байсан минь санаад орж ирж байна. Даанчиг сайхан байж, одоо ч мөн л тийм байна.
Бид хоёр хэсэг явав. Нэг модтой уулын ам өгсөөд баахан давхив. Хэд хэдэн амралтын бололтой газрын хажуугаар гарлаа. Би:
- "Энэ газрууд ямар вэ?"
- "Уг нь зүгээр, гэхдээ хэрэггүй ээ"
- "Яагаад?"
- "Үнэтэй. Хямдхан атлаа бас тохитой газар олно оо, хоёулаа"
- "Чи урьд аль үнэтэйг нь л сонгодог байсан даа?"
- "Одоо бол тэр цаг биш. Тэгээд ч бидэнд мөнгө бага байгаа"
- "Тэр цаг өөрчлөгджээ. Харин мөнгөний хувьд өөр шүү. Надад мөнгө байгаа"
- "Чи яаж тэр газраас мөнгөтэй ирэхэв дээ?" Түүний хэлж буйгаас миний ирсэн газар бол тун хэцүү газар бололтой юм. Цөллөг ч юм уу, шорон юм байна гэж би баттай ойлгов.
- "Мөнгөтэй ирсээн. Үлдсэн насандаа хангалттай хүрэлцэх мөнгөтэй ирсэн. Энэ хар л даа". Би куртканыхаа хармаанд түнтийх бөөн боодолтой мөнгөнүүдийг түүний гарт хүргэж үзүүлэв.
Тэгээд хоёул явсаар нэгэн голын хөвөөн дэх бяцхан ойн чөлөөнд ирэв. Ойрхон амралтын камп байгаа бололтой. Ойн цоорхойд жижигхэн будаггүй модон вандан байх юм. Түүн дээр хоёулаа нуруугаараа биесээ налаад хоёр тийш хараад суулаа. Ойрмогхон голын усны шожигнох нь сонсогдоно. Чи нэрээр минь дуудаад
- "..... Чи бид хоёр их удаан төөрөлдөж явж ээ."
- "Та бидний амьдрал жаргал
Таарч хэчнээн ойрхон байж вэ?
Гэвч хувь заяа ийм хойно...
- Би Татьяана биш шүү дээ. Чи минь ч Онегин биш. Бидний тавилан ч тэднийхээс огт өөр юм. Чи бид ч тэднээс огт өөр хүмүүс..."
- Тийм ээ.
- Чи минь тэгээд яагаад Татьяанагийн үгийг?
- Чи минь, миний үгийг гүйцээсэнгүй шүү дээ. Би төгсгөлийн мөрийг нь өөрчилж хэлэх гэсэн юм.
- Гэвч, хувь заяа ийм хойно
Гэмшин харамсаад ч юүхэв дээ гэж үү?
- Яг тийм....
Тэгээд хоёулаа юунд ч юм учиргүй хөхрөлдөв. Уг нь хүн хөхрөөд, инээж баясаад байх юм байхгүй л дээ. Бид хоёр анх 20 жилийн өмнө уулзсан. Тэгэхэд аль аль бага балчир, чи бүүр дунд сургуулийн годгор гэзэгтэй, урт хөлтэй, улаан хацартай ч нүүрэмгий гэж жигтэйхэн охин байсансан. Гурван жилийн дараа хоёулаа дээд сургуульд нэг ангид орж, бүүр нэг ширээнд суудаг болсон. Хааяа муудалцдаг, ихэвчлэн чиний ил задгай, шулуун занд чинь дургуйцсэн миний хэдэр араншингаас л болдог байсан байх даа, бас хааяа нийлж ангийнхнаа шоглоно. Хамгийн зүггүй, сахилгаггүй хоёр нь бид байсан. Бас хичээл тасалдагаараа ч, хоёр авчихаад хэнэггүйрхээд зогсож байхаараа ч адилхан байж. Харин бид хоёрын хооронд хайр дурлалын, янаг амрагын ямар ч, бүүр сэдэл ч гарсангүй. Чи ангийнхаа хөвгүүдийг нэг их тоохгүй, хар драптай, хар шилтэй, хар машинтэй том том ах нар чамайг эргүүлдэг. Нэгэнтэй нь чи бүүр ханилан сууж, хоёрдугаар курсэд байхад зүүн хязгаарт байх нутагт нь очиж, айлын бэр болчихож ирээд, бас л бидэнтэй цаасан чавхаар байлдаж тоглосоор байж билээ. Нэг удаа нөхөр чинь чамайг авахаар ирсэн байсныг мэдэлгүй, би чиний толгойд хогийн хувин углах гээд анги дотуур хөөж яваад яг үүдэн дээр нөхөртэй чинь мөргөлдөж, тэр хүний бүдүүн гүзээг биеэрээ мэдэрч, тун их эвгүйрхэж билээ. Тэгэхэд чиний тэр анхны нөхрийн их хартай харсан харц одоо ч санаанаас гардаггүй юм. Чи тэр нөхрөөсөө нэг хүүтэй л салсан, удаагүй, жил болоод... Харин би чиний найзад дурлачихаад, бараг галзуурч, ухаан санаа орон гарах болчихсон, юун тэр ангийн охин нөхөртэй болох, салах энэ тэрийг анзаарах сэхээгүй л явсан даа. Миний дурласан охин бас чам шиг гал цогтой, зоримог. Мөн чам шиг хөнгөн явдалтай. Тэр бүгдийг нь би мэддэг. Мэддэг ч гэж, чи надад найзынхаа, миний тэр дурласан охины бүх явдлыг нэгд нэгэнгүй, нүдэнд харагдтал ярина. Тэр бүхэнд би бараг галзуурах нь холгүй, ер нь галзуурч, ухаан санаа самуурч явсан даа. Бас нэг удаа миний тэр дурласан охиныг аборт хийлгэх гээд, мөнгө олдохгүй сандарч байна гэж чамайг хэлэхээр чинь би ааваасаа үлдсэн ганц мөнгөн аягаа зах гаргаж зараад, 10 000 төгрөгийг чамаар дамжуулж өгч байж билээ. Түүнд хичнээн их хайртайгаа хэлж ч чадахгүй, бас орхиод ч явж чадахгүй. Тийм л хэцүү байсан даа. Шим шүүстэй залуу халуун насны хамаг эрч хүч, цаг хугацааг тийм золгүй дурлалд өргөл болгож орхисон юм. Тэгээд дурласан охины маань найз болох чамайг ч мөн тийм хөнгөн, хийсгэлэн явахад чинь би тэвчиж чаддаггүй, дургүйцдэг, түүнээ ч заримдаа ил тод илэрхийлчихдэг, түүнээс болоод үе үе сүрхий ширүүн муудалцчихдаг байсансан. Гэвч хичнээн муудалцсан ч чи төдхөн л огт юу ч болоогүй юм шиг нүдээ гялалзуулан инээсээр ирдэгсэн. 
Сургууль төгсөөд л, аль аль нь ажил төрлийнхөө мөрийг хөөж одсон. Хааяа нэг ажлын шугамаар уулзана. Сургууль төгссөнөөс хоёр жилийн ч дараа билүү, чи "Өмнөх нөхөр маань дахиж нийлэе гуйгаад салахаа байлаа, бид одоо бүр түүнийг үзэн ядаж байна. Би хүнийг ингэж үзэн ядаж байгаагүй. Тийм атлаа хүүдээ хичнээн хайртай гээч..." гэж ярьж байсныг чинь санаж байна. Тэгэхдээ чи миний нэг сайн таних залуутай явдаг байсан. Түүнтэй лав суугаагүй. Аа, тийм нэг удаа, чи бид хоёр "Бамбарууш" кафе-д хамт нэг цайлсан юм байна. Би тэгэхэд гэрлэх гэж байсан юм. Би гэр бүл болох гэж байгаа тухайгаа ярьж, чи "Чи ч түүнийг бүр мартаа юу?" гэж өнөөх найз охиныхоо нэрийг хэлээд асууж байсансан. Бас дөнгөж сургууль төгссөний дараахан, чи дөнгөж ажилд орж байхад, байрны мөнгөгүй болчихлоо гэж нэг утасдаж, би хэдэн ч билээ төгрөг чамд өгч байсан санагдана. Түүнээс хойш ч чи тун хурдан дэвшсэн дээ. Хэлтэс, газрын дарга болж, сонинд байн байн зураг, ярилцлага чинь залагдаж..., Бас алтан, мөнгөн мисс ч болж, Байраа, унаагаа хэд хэд сольж, бас нөхрөө ч хэд солиод авсан. Хамгийн сүүлд долоон жилийн өмнө, энэ цөллөгөнд явахын өмнөхөн бид хоёр нэг том даргын цайллаган дээр тааралдаж билээ. Тэгэхэд чи, хэдэн хүүхэдтэй болсон бэ, би төдөн хүүхэдтэй болсон гэсэн юм ярилцаад л, инээж наадаад өнгөрсөн санагдана.
Ингэж нуруугаа нийлүүлж суугаад өнгөрсөн энэ бүхнээ эргэн санахад нүдний өмнүүр дүрс зураг мэт жирэлзэнэ. Бид хоёр баахан хөхрөлдөж, хөхрөлдөж.. гэнэт хоёул яг хамт, гэнэт таг дуугаа хураачихав.
- Чи минь.... Ингэж аяархан хэлээд тэр гараа арагш нь явуулж миний гартай зэрэгцүүлэв. Гар хүрэлцэж буй тэр хэсгээр ер бусын халуу оргино.
- Зүгээр л гар шүргэлцэхэд л хангалттай байгаа биз?
- Юу тэр вэ? гэж би гайхасхийн асуув.
- Тэр тэврэлдэх, үнгэлдэх, сексдэх энэ тэр бол яг үнэндээ хайрын хажууд юу ч биш, бүүр юу ч биш гэдгийг би мэдрэх болсон.
- Юу ч биш л дээ...
- Чи нэг домог ярьж байснаа санаж байна уу?
- Ямар домог...?
- Эртний Грекийн нэг домог. Уг нь хүн гэдэг амьтан...
- Аа, санаж байна, санаж байна...
Нээрээ нэг тийм домог байдаг юм. Уг нь хүн гэдэг амьтан эр, эм аль аль шинжийг нь хадгалсан нэг цул амьтан байж л дээ. Тийм хосолмол хүйстэй болохоороо асар их хүчтэй. Тэр хүчиндээ эрдэж, дээд тэнгэр нартай тэрсэлдсэн юм гэнэ лээ. Тэгээд Тэнгэр нар дийлж, уурлаад хүн гэдэг амьтны эр эмийн хосолмол шинжийг нь салгаж, эр, эмээр нь хувааж орхисон ажээ. Түүнээс хойш хүн гэдэг амьтан энэ дэлхий дээр өөр хэнээр ч оруулашгүй нөгөө нэг өрөөл тал биеэ эрж хайх хязгааргүй, няцаагдашгүй эрэлхийлэл, тэмүүлэлтэй болсон юм гэнэ билээ. Би энэ домгийг Платоны номон дотроос уншиж байл уу, эсвэл бас зүүдэлсэн ч билүү. Үүнийг чамд нэг удаа анги дээр ярьж байсан юм. Энэ ч үнэн шүү. Хүн нээрээ өөрийнхөө нэг өрөөл биеийг, өөр хэнээр ч орлуулашгүй тийм хүнийг насан туршдаа өөрийн мэдэлгүй эрж хайж явдаг гэдгийг би бүх туулсан амьдралынхаа сэрэл, мэдрэмжээр нотолж бүрнээ чадах байна. Харин одоо тэр өрөөл биесээ бид олжээ. Тэр маань уг нь даанч их ойрхон байж. Даанчиг танилгүй ч юм уу, анзааралгүй ч юм уу, эсвэл хувь төөрөг нь ч тэр юм уу, их удаж байж олж байх юм.
- Чи бид хоёр, хэн хэн маань ийм амьдрал туулж, зовж, алдаж, онож яваагүйсэн бол бие биенийхээ хэн болохыг олж харж чадахгүй л явсаар, явсаар л байх байж дээ....
- Харин тийм..., Би бас яг энэ тухай бодож байна. Энэ 20 жил бид хоёрын нүдийг нээж өгчээ.
- Энэ мөч бидэнд бас их үнээр олдлоо шүү.
- Үнэтэй байх тусмаа л ҮНЭТЭЙ юм аа...
- Цаг ирж байна даа.
Хаа нэгтээ шувуудын шулганаан сонсогдоно. Бас моддын мөчирт салхины хөнгөн гүйдэл өнгөрөх нь мэдрэгдэж, тэнгэр өндөр агаад налгар байх ажээ.
- Хамтдаа бидэнд хоёрыг амьд байхад
- Хайр сэтгэлийн минь цэцэрлэг үргэлж зунаараа байна даа...
Зүүдчин

2007 оны 3 сарын 21-ны үүр шөнөөр ийн зүүдлэснээ бодон бодсоор энэ өдөр сийрүүлэн тэмдэглэв ээ.

# # Read more! #

Чамаас гэрэл гэгээ цацарч байлаа

Чамайг тийм их тэмүүлэлтэй, ер бусын байхыг би ер хараагүй. Чи үнэхээр ер бусын байлаа. Нүднийхээ шилийг авчихаж, ялимгүй жаахан турсан, гэвч чи улам ч залуу болчихсон мэт. Сэтгэл санааны чинь догдлол, тэмүүлэл нүүр царайнд чинь юутай хурц тодоор илэрнэ вэ? Харц чинь ер бусаар гялалзана. Тэр хурц, тод харцтай чинь харц талгарахад зүрх сэтгэл рүү бөөн бөөн баяр, цэнгэл, гэрэл гэгээ урсан ирж байх шиг. Нялх хонгор, энхрий ялдам, эрс шулуун, цагаан цайлган, цэвэр ариухан, итгэл найдвар, баяр хөөр.... хүний сэтгэл зүрхэнд өөр ямар л сайн сайхан байдаг билээ тэр бүгд чамд нэгдэн нийлжээ.
Манайхан, нэг их олуулаа ч биш бололтой, намайг ирсэн хэмээн бүгдээрээ нэг ширээ тойроод сууцгаачихаж. Нэг хоёр шил гожин юм гаргаж ч буй бололтой. Бүгдээрээ баяртай байгаа ч тэр бүгдийн сэтгэлийн баяр чамаас, чиний нүүр царайнаас, үг ярианаас чинь цацарч буй илч, гэрэл гэгээнд үл харагдана. Чиний байдал бүгдэд нөлөөлж, бүг д нэг ер бусын догдлолд автчихаж. 16 насанд анхны хайрын харцан дор догдлон зогсож байхдаа ч ийм сэрэл мэдрэмж төрж байснаа санахгүй юм. Бидний сууж буй өрөө баахан давчуудуу, нэг шатны эхэн дээр буй бололтой. Нэг нь чамайг нэг дуулаач гэлээ. Чи гитар мөрөвчлөөд дууллаа. Аялгууг нь тогтоож авсангүй, харин дуу хоолой чинь ер бусын нялх уян зөөлөн байх юм. Нэг цэцэг ургаж байна. Тэр цэцэг зүрхэн дээр ургадаг цэцэг юм. Харин ямар өнгөтэй юм бол доо гэж дуулах юм. Тэгээд шатан дээр зогсоод надруу инээмсэглэн харна. Чи намайг явьяа гэж байгааг би зөнгөөрөө, зүрхээрээ мэдэрч байна. Тэнд байгсад ч бүгдээрээ энэ байдлыг маш сайн ойлгож байх юм. Хэдий намайг явуулмааргүй байсан ч хэн нь ч дургүйцсэн шинжгүй, бүгдийг ойлгож, бас баярлаж, хөөрөн догдолж буй бололтой юм .. Харин чи бид хоёр хамтдаа явж чадсан болов уу. Юутай ч өдөржин энэ сэтгэгдэлд автсаар, нэг л хөгжүүн, догдлуун, хөнгөн шингэн өдрийг өнгөрөөлөө.

# # Read more! #

Айл нүүлгээд Инд мөрөн гаталлаа

Ойрд айл амьтан нүүлнэж өгсөнгүй байжээ. Хэнийх нь ч юм, нэг их сайн мэддэг л бололтой, бага шиг ачаатай, хоёр хүүхэдтэй, харин нэлээд мал ахуйтай айлыг нүүлгэж өглөө. Тэдний хамаг ачаа нь хоёр тэмээнд багтаж байна. Гэхдээ нэлээд ачаа болов. Би ачаатай хоёр тэмээг нь хөтлөөд, дээр нь тэдний охин, хүү хоёрыг нь суулгачихаад шинэ нутаг руу нь алхаж гарваа. Харин гэрийн эзэн эр, хүүхэнтэйгээ малаа туугаад ойрхон дагав. Ачааны хоёр тэмээ маань харин нэлээд танидаг, тэр ч бүү хэл надтай болдог бол нэг хоёр үг соличих санаатай байгаа бололтой юм. Би ч тэр хоёрыгоо ачаа нь хүндэдчихсэн гэж өрөвдөөд л явлаа. Ер нь их ачаатай байгаа нь мэдэгдэж, хоёр тэмээ нэлээд амисгаадаж, хөлөө чанга чанга гишгэж, их хүч гарган яваа нь мэдэгдэнэ. Гартаа хөтөлсөн тэмээний амьсгаа чихэн дээр минь мэдэгдэж, тэр хүнд хөлөөрөө юу юугүй намайг ч гишгэчих гэж буй мэт сэтгэгдэл төрнө. Удалгүй нэг их гол усанд хүрч ирэв. Уг голын хөндий нь их том уудам юм. Харин гол ус нь бараг 90 хувь нь татарсан бололтой, олон жижиг салаа, сархинаг болж, ногоорсон замаг нь хуйларсан, хайрга шажигнаж, хоормог болсон булингартай ус урсаж байх юм. Би гэрийн эзэнтэй гар утсаар ярьж байна аа.
"За нэг ийм татарсан гол мөрөн дээр ирлээ. Гаталхуу, яах вэ?", "Гатал, гатал, наадхыг чинь гатлаад л ойрхон манай шинэ нутаг байгаа, Аль гүехэнийг нь харж байгаад гараарай хө" гэж байна.
За даа, гүехэнийг нь харалцаад байх ч юм алга даа, аль дуртай газраараа туучаад л гарчихмаар гүехэн юм. Их сайндаа л шилбээр татсан ус байна. Харин их олон салаа гатлах бололтой. Хөлд ноолорсон, усанд дэвтээсэн ноолуур мэт замаг орооцолдоно. Нөгөө гэрийн эзэн залуу хэлж байх юм. "Наад гатлага чинь одоо ус нь татраад ийм болчихсон юм аа. Уг нь наадах чинь нөгөө Желаль Ад-Диний гаталсан Инд мөрний домогт гатлага шүү дээ" гэж байна. Аа, Нөгөө Чингис хаан Хорезм шахын хүү, зоригт дайчин Желаль Ад-Динийг мөрдөн хөөсөөр Инд мөрний хөвөөнд гүйцэж, баридагийн даваанд дээр тэрээр морьтойгой их мөрний ус руу үсэрч ороод, сэлсээр цаана нь гарсан гэдэг. Араас нь Монголын хэдэн баатрууд орох гэтэл Чингис хаан хорьж, тэгээд "Эцэг хүн ийм хүүхдүүдтэй байваас зохилтой" гэж хэлсэн юм гэнэ лээ. Нөгөөх Желаль Ад-Дин нь мөрний цаад талд гарчихаад сэлэмнийхээ усыг шувтрангаа монголчуудыг занан зангаж байсан юм гэнэ лээ. Тэр гатлага нь энэ юм байж л дээ. Одоо ч олигтойхон дэвхрэг ч харайгаад гарчихаар болж дээ. Цаг хугацаа их ч юмыг өөрчлөх юм даа. Би хоёр тэмээгээ хөтлөөд гаталчихлаа. Өөрөөр хэлбэл Инд мөрнийг шүү дээ. Хоёр газар л нэлээд гүнзгий өвдөгөөр татсан ус таарсанаас биш өөр гүн юм алга. Цагтаа энэ их ус хичнээн сүрлэг догшиноор хуйлран, эсвэл их хүчийг илтгэн мэлтэгнэн урсаж байсан бол доо.
Би мөрнийг гатлаад мөрний нэгэн оломд ойролцоо байх жаахан зүлэгтэй газарт хоёр тэмээгээ хэвтүүлж жаал нуруу, хөлийг нь амрааж, далимд нь нөгөө айлын буух буудлыг эрж олоё гэж бодлоо. Харин тэмээ хэвтүүлчихээр газар олдсонгүй, арай гэж нэг жаахан зүлэгтэй халтирхайтай, налуу газар олж, гарт байсан тэмээгээ хэвтүүлчихээд, нөгөөг нь хөтлөөд айлынхаа буух буудлыг хайж явав. Удсан ч үгүй оллоо. Инд мөрөн гатлаад нэг их холгүй байх нөмөртэй нөөлөгтэй газарт дулаахан байж мэдэх буудал байх юм. Нөгөө хөтөлж яваа тэмээгээ тэнд орхичоё гэтэл тэр тэмээний ачаан дээр суусан хоёр хүүхдийг нь яалтай, аргагүйн эрхэнд нөгөөхөө хөтлөөд, түрүүчийн тэмээгээ орхисон газарлуугаа эргээд алхлаа. Нэг мөсөн хоюуланг л хөтлөөд ирдэг байж дээ. Ингээд л нэгэн цагт Хорезм гүрний их цэргийг залгиж, бас хорезмийн ордны 130 эхнэр, хүүхдийг ч үйж орхисон Инд мөрний их тавилганаар явган, хормойгоо ч шуулгүйгээр, ачаа нь хүндэдсэн хоёр тэмээ хөтөлчихөөд, /бас ч болоогүй, тэр ачаан дээр нь айлын хоёр балчир хүүхэд сууж байгаа/ гаталчихдаг юм байна.

# # Read more! #