ЗҮҮД УНШИГЧ ТӨХӨӨРӨМЖ БҮТЭЭНЭ

Америк мэргэжилтнүүд хүний зүүдний тайлал тайлбарладаг электрон төхөөрөмж бүтээхээр ажиллаж байгаагаа мэдэгджээ. Мэргэжилтнүүд хүний дээд тархины үйл ажиллагааг бичих системийн тусламжтай энэ санаагаа хэрэгжүүлэх аж.

"Бид хүмүүсийн зүүдийг уншихыг хүсч байна. Гэхдээ бид хүний дотоод хэрэгт хөндлөнгөөс орохыг хүссэндээ бус хүн яаж, яагаад зүүдэлдэг вэ гэдгийг олж мэдэхийг хүссэн" гэж эрдэм шинжилгээний судалгааг ахалж буй эрдэмтэн Моран Серп хэлсэн байна. Олон зууны турш хүмүүс зүүдний талаар сонирхсоор ирсэн ч үүнийг тодорхой тайлбарлаж чадаагүй л байгаа. Үүнээс гадна тэд зүүдэлсэн зүүд нь ямарваа нэг утга агуулгатай гэж үздэг билээ. Эртний Египетэд зүүдийг бурхнаас илгээсэн бэлэг гэж үздэг байжээ.

Зүүд судлаачид энэ өвөрмөц зүйлийн талаар олж мэдэхийн тулд голчлон сэтгэл зүйчийг гол хэрэгслээр ашигладаг байсан юм. Эрдэмтэн Серпийн багийн бүтээх систем бүхий электрон төхөөрөмжөөр тархины үйл ажиллагааг хянан зүүдийг дахин сэргээж, сэтгэл зүйчийн тусламжтай тайллыг нь олох аж.

"Хүн яагаад зүүдэлдэг вэ гэсэн тодорхой хариултыг бид хараахан олоогүй байгаа" гэж Серп хэлжээ. Мэргэжилтнүүдийн хэлж байгаагаар ирээдүйд тухайн хүн бодол санаагаа заавал цаасан дээр эсвэл компьютер дээр бичих шаардлагагүй бөгөөд таны толгойд бодож байгаа зүйлийг нүдний тань өмнө жирийтэл бичих бодол уншигч төхөөрөмж бүтээх боломж тун ойрхон байгаа аж.

# # Read more! #

ЗҮҮД Ч БАС ЭМ БОЛДОГ

Зүүд бол тархины үйл ажиллагааг хамгийн доод түвшинд оруулж, хүрээлэн буй орчныг хүлээн авах чадварыг бууруулдаг цорын ганц физиологийн үйл явц юм. Эрдэмтэд хүний энэ байдлыг эртнээс судалж, олон асуултын хариултыг олж чадсан билээ. Зүүдний тухай сонирхолтой баримтыг уншигчдадаа сонирхуулъя.

Унтах үедээ бид хөдөлгөөнгүй болдог. Бидний бие организм унтах үедээ зүүдэндээ хийж буй хөдөлгөөнөө давтахгүйн тулд ерөнхийдөө хөдөлгөөнгүй болдог байна.

Гадны нөлөө зүүдэнд нөлөөлдөг. Тухайн үед бидний бие организмын мэдэрч байдаг ухамсарт байдал нь зүүдний нэг хэсэг болдог. Халууныг мэдэрч байгаа хүн зүүдэндээ аяга усыг төсөөлж, уухыг оролддог сэрэх хүртлээ халууныг дахин мэдэрч, аяга ус уухыг оролддог байна. Ийм маягаар ухамсарт байдал нь сэрэх хэрэгтэйг мэдрүүлж байгаа ажээ.

Бид зөвхөн харсан зүйлээ л зүүдэлдэг. Зүүдэндээ бид танихгүй хүний төрхийг байнга хардаг боловч тэр төрхийг хаана харсан болохоо санаж чаддаггүй. Бид амьдралынхаа явцад харсан боловч тогтоож чадаагүй дүр төрхийг зүүдэндээ хардаг ажээ.

Бид зүүднийхээ 90 хувийг мартдаг. Сэрснийхээ 5 минутын дараа бид зүүднийхээ талыг санадаггүй бол 10 минутын дараа гэхэд зүүднийхээ ердөө 10 хувийг л санаж чаддаг гэнэ. Яруу найрагчид, зохиолчид, эрдэмтэд зүүдэндээ шүлэг, тууж бичиж эсвэл шинжлэх ухааны шинэ томъё зохиосон онцгой тохиолдлууд байдаг билээ. Чухам яруу найрагч Сэмюэль Колриж зүүдэндээ “Кубла Хаан” гэдэг шүлгээ бичжээ. Түүнээс гадна Менделеевийн алдарт үелэх системийг энд дурдаж болно.

Хүн болгон өнгөтөөр зүүдэлж чаддаггүй. Хүмүүсийн ойролцоогоор 12 хувь нь л зөвхөн хар-цагаанаар зүүдэлдэг байна. Үлдсэн хэсэг нь өнгөтөөр зүүдэлдэг гэнэ. Ажил, эсвэл сургууль дээр болсон явдлаа, мөрдлөгөөс зугтахыг оролдох, өндрөөс унах, хэн нэгнийг үхэж байна гэж, шүд унах, нисэх, шалгалтандаа унах эсвэл осолд орж байна гэх зэргээр бүх үйл явдлыг нэгд нэгэнгүй зүүдэлдэг хүмүүс ч байдаг ажээ.

Хараагүй хүмүүс ч зүүдэлдэг. Төрснийхөө дараа хараагүй болсон хүмүүс зүүдэндээ ямар нэгэн зүйлийг харж чаддаг байна. Харин төрөлхийн хараагүй хүмүүс зүүдэндээ харж чаддаггүй боловч тэд дуу авиа, үнэр болон мэдрэмжийг зүүдэлдэг ажээ.

Хачирхалтай нь хурхирч байхдаа хүн зүүдэлдэггүй байна.
Хэн ч амьтан зүүдэлдэг эсэхийг мэдэхгүй. Гэхдээ тэднээс зүүдэлдэг байж болох шинж тэмдэг илэрчээ.

Зүүдлэхгүйгээр хамгийн удаан буюу 18 өдөр 21 цаг унтаж дээд амжилт тогтоож байжээ. Дээд амжилтын эзэн хий хоосон зүйлийн тухай болон хараа нь муудаж, хэл яриа, ой ухаанд нь асуудал гарч байсан гэж ярьжээ.

Испанийн уран зураач, барималч Сальвадор Дали зүүдэндээ гартаа түлхүүр барин гүйдэг байжээ. Тэрбээр гартаа том түлхүүр атган сандал дээр суугаагаараа унтдаг байж. Зүүрмэглэх үед гараас нь унах түлхүүр газар байсан тавган дээр унаж, энэ үед төрсөн бодол нь түүний шинэ санаа эсвэл хэцүү асуудлыг шийдэхэд тус болдог байсан гэнэ.

Зүүд бас эм болдог байна. Зүүд нь ханиад болон вирусын гаралтай өвчнийг эсэргүүцдэг T-лимфоцитов гэдэг эд эсийг идэвхжүүлснээрээ биеийн эсэргүүцлийг сэргээдэг ажээ.

Манай гарагийн зарим улсад ялангуяа халуун уур амьсгалтай орнуудад үдийн цайны дараа богино хугацаагаар унтаж амардаг уламжлалтай. Үүнийг "сиеста" гэж нэрлэдэг. Саяхан Грект явуулсан судалгаагаар өдрийн цагаар хагас цаг зүүрмэглэх нь зүрх хаагдах эрсдлийг 37 хувиар бууруулдаг болохыг тогтоожээ.

# # Read more! #

Халуун намраар хавраа зүүдлэв.

Олоон жилийн өмнө, 22 жилийн өмнө юм байна шүү, хаврын нээг их хавсрагатай жихүүн өдөр, хээр хөдөө урт буурал үстэй, туранхайвтар, ярихдаа, ялангуяа шүлэг уншихдаа эрүүгээ дээш нь ялимгүй өргөдөг хүнтэй тааралдсан нь яруу найрагч, утга зохиол судлаач шүүмжлэгч Ч.Дагвадорж байв. Сонин л учрал. Хожим нь бид сургуулийн тэнхимд багш шавь бололцсон юм. Тэр үед зохиолчдын байгууллага нэг аймгийг шефлен авч, сум бүрд нэг зохиолч, уран бүтээлч томилогдон, мал төллүүлж, хаврын хахиртай баатарлагаар тэмцэж буй малчид, төлчиддөө сэтгэл санааны урам, дэмжлэг өгч байсан нь тэр байж.

Шиншээтээд нүд аничихсан төлөгнийхээ сэгний дэргэд хэнэг ч үгүй Г.В.Белинскийн түүвэр сугавчилчихсан, өвс зажилж суугаа залуу хөвүүн мань хүнд сонин санагдсан биз. Бага залуу гэж хөнгөнд бодсонгүй, тэрбээр надтай үеийнхээ уран бүтээлч мэт орчлон хорвоогийн элдэв явдлын талаар ярилцаж, хавсарга салхин дунд хошуу амаа бээрүүлэн байж шүлгээ ч харамгүй уншиж билээ. Тэр жил хит дуу болсон “Ээж минь дээ” гэдэг дууныхаа шүлгийг уншиж байсан. Анхны сонсогчдын нэг нь би болсон байж магадгүй юм.
Тэгэхэд бид хоёрын ярианы нэг сэдэв уран бүтээлчийн дуртай улирлын тухай байлаа. Мань хүн өөрөө намарт дуртай гэж байсан санагдана. Тэгээд хахирган хаврын тэнгэр дор налгар намрын тухай шүлэг уншиж билээ. Бас Пушкин намарт дуртай байсан гэсэн. Бас Пушкиний намрын тухай монолог ч уншсан. Зөндөө олон намарт дуртай уран бүтээлч, яруу найрагч байдаг тухай тэгэхэд би Ч.Дагвадорж гуайн амнаас сонсож... Ер нь бараг бүгдээрээ намарт дуртай байсан бололтойдог. Харин би хаврын хавсрагатай тэнгэр өөд харж, бас дэргэдэх маанийхан болчихсон төлгөө харж нэг санаа алдаад,”Би хаварт л дуртай” гэж байсансан. Харин яагаад хаварт дуртайгаа тайлбарлаж чадаагүй юм. Ирж яваа цаг болохоор нь тийн дуртай байдаг ч юм болов уу даа. Одоо ч би хавартаа дуртай хэвээр. Хавар, нялх хонгор, гэнэн итгэмтгий хавар аа гэж...

Харин өнгөрөгч шөнө хавраа зүүдэллээ. Цасан доороос цухуйх хөх шаваг... Харин үнэрийг нь би мэдрэхгүй юм. Цас зөөлөрч, мөс хүртэл нялхардагт нь хаварт дуртай ч юм бил үү. Би нэг хөх шаваг тасалж аваад Дагвадорж гуайд өглөө. Та үүнийг үнэрлэ дээ гээд. Он дарсан хөх шавагны үнэрээс тэсвэр тэвчээрийн үнэр ханхлах л ёстой. Амьхандаа би хаварт яагаад дуртай гэдгээ хэлж буй санаа минь бололтой. Дагвадорж гуай над шиг бас хатсан цагаан амандаа зуучихаж... Тэгээд хаврын тухай шүлэг уншиж байна.
Харин би намрын тухай шүлэг унших юм. Намрын тухай ч гэж дээ, намар бичсэн шүлгээ. Бодвоос намарт би яагаад гунигладаг вэ, намар надад яагаад хүнд хэцүү байдаг вэ гэдгээ л илэрхийлж буй бололтой. Тэр шүлгийг бас олоон жилийн өмнө бичиж байсан юм.

Хөх тогоруудын цуваа ганганасаар одлоо, юунд тэр вэ амраг минь...
Хөхөмдөг униарт алсаас ямархан хүчин дуудна вэ?

Хором хоромд нулимс мэлтрээд чиний явсан зүг харж ч үл чаднам
Хойноос чинь харуусал гэмшлээ юүлэвч энэ юуны нэмэр вэ?

Уй гашууг хүсэгч гэж хаа ч үгүй, бүгд л хүслэн минь бүтэг гэж залбирнам.
Угтаа тийм бол бидний хагацлыг хэн нь мэдэж шийднэ вэ

Далдын шидэт тарнийн үгсийг уруул хөдөлгөн шивэгнээч, амраг минь...
Дахин учрахын хоромд л аз жаргалаа даатгая бидэн.

Дуулаад суусан ч, уйлаад энэлсэн ч аанай л чихэнд хангинасаар байх
Дуушасгүй мэт энэ л аялгууг тогоруудын араас аялая даа.

Нээрээ энэ шүлэг намрын тухай биш, хаврын тухай юм байна ш тээ. Одоо анзаарсан чинь.

# # Read more! #

Мөнхийн хөдөлгүүр

“Өдрийн сонин”-ы өнөөдрийн дугаарт мөнхийн хөдөлгүүр бүтээсэн монгол хүний тухай хэдэн нүүр дамнасан томоохон ярилцлага, сурвалжлагын хослол гарчээ. Зургийг нь харвал таньдаг хүн байх. Намайг багад манай аймгийн Пионерийн зөвлөлийн дарга хийдэг байсан, нутгийн ах хүү байна. За тэр үеийн эвлэл, пионерийн ажилтнууд ч адтай хийгээд элдэвтэй л дээ. Одоо энэ бизнес, улс төрийн томчуудаас чинь зөндөө нь эвлэл, пионерийнхэн. Баярцогт, Арвин, Үржинбадам, Ням-Осор, Энхмандах, өө.. бас хэн хэн билээ. Олон л хүний нэрийг дурдах болох нь.

Тэгээд тэр сонины материалыг ч уншилгүй шууд нөгөө нөхөр дээр давхиад очиж буй бололтой юм.
Тэр надад мөнхийн хөдөлгүүрээ үзүүллээ. Багашиг тавагний хэмжээний диаметртэй (15 см орчим), хоёр хуруу хэрийн зузаантай хоёр талдаа нүүртэй цаг л байна. Гэхдээ нэг талынх нь нүүр надад сайн харагдсангүй. Голдоо бол үзэгний хэрийн бүдүүнтэй нэвт гарсан ганц голтой юм.

Ах хүүгийн надад хэлсэн үгийн нэлээдийг нь мартчихаж. Санаж байгаа зарим нэгийг чадан ядан буулгая.
“... Юуны өмнө нэг л зүйлийг ойлгох хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл цаг хугацааны урсгалыг... Цаг нэг чигтэй урсаж байгаа цагт мөнхийн, эцэсгүй хийгээд төгсгөлгүй байх боломжгүй. Энэ нэг чигт урсдаг цаг хугацааны хэлбэр бол цаг хугацааны 374(би энд буруу санасан, эсвэл буруу тогтоосон байж магадгүй) хэлбэрээс хамгийн энгийн хийгээд болхи, бэзик түвшнийх нь юм. Өөрөөр хэлбэл дөрвөн аргын тоо л гэсэн үг.
Бид бол зөвхөн энэ түвшинд л цаг хугацааг мэдэрдэг. Ядуухан байгаа биз”
“Үгүй, тэгээд мөнхий хөдөлгүүртэй энэ цаг хугацааны хэлбэр маань ямар учир холбогдолтой юм бэ?”

“Хамгаас учир холбогдолтой. Би үгийнхээ эхэнд чамд хэлсэн дээ. Нэг чигт урсаж буй цаг хугацааны хэлбэрт мөнхийн, төгсгөлгүй байх боломжгүй тухай. Хүмүүс бид хэдэн мянганы турш яг энэ хэлбэр дээр л мөнхий хөдөлгүүр бүтээх гэж оролдоод байсан учир бүх туршилт нь бүтэлгүйтэж байсан юм.
Харин би хоёр урсгалтай цаг хугацааны боломжийг ашиглаж (яг боломжийг ашиглаж ч гэж хэлээгүй юм, ерөнхий утга нь иймэрхүү, би тэр хэллэгийг нь санадаггүй, энэ талыг мэдлэг мөхөс тул тэр мэргэжлийн хэллэгийг нь огтхон ч тогтоож авсангүй) энэ мөнхийн хөдөлгүүрийнхээ зарчмыг босгосон юм. Чи энэ дугуй хайрцган дотор гуравхан оньс байгаа гэдэгт итгэх үү?” гэж тэр надаас асуугаад, намайг хариу хэлэхийг хүлээгүйгээр дээрээс минь тонгойн духаараа харж байгаад үргэлжлүүлэн ингэж хэлэв.

“Энэ цагийг нэг хөдөлгөхөд л бүтэн жилийн турш зогсолтгүй явах боломжтой. Огтхон ч хөдөлгөөнгүй байлгахад шүү. Хөдөлсөн тохиолдол бүрд оньс нь өмнөх чиглэлээсээ эргэж үйлчилнэ”.

“Хөдөлгөхгүй бол зогсчихно гэсэн үг үү? Тэгвэл яаж мөнхийн хөдөлгүүр болж чадах юм бэ?”

Ах хүү намайг өхөөрдсөн мэт эгдүүтэй харцаар харж байгаад
“... хэ, хэ... Хүмүүс бидний хамгийн энгийн эндүүрэл энд байгаам. Хөдөлгөөнгүй юм гэж огтхон ч байдаггүй. Оршихуй өөрөө хөдөлгөөн” гээд ..... да да, зөндөө олон юм ярьсан, санадаггүй ээ. Санаж байгаагаас Кант-ын 3 дугаар постулат гэв үү, нэг юм хэлсэн. Сайн ойлгоогүй юм чинь толгойд тогтож үлдэх нь их муу юм байна.
Товчхондоо бол тэр оньс нь хөдөлгөөн бүрд эргэж үйлчилдэг зарчим дээр тулгуурласан юм аа даа, янз нь. Тэгэж байж мөнхийн хөдөлгүүр болох юм байна. Оньс гээд л байгаа болохоос биш уг нь орооцолдсон гурван пүрш л харагдсан. Нэг нь спираль хэлбэртэй ч юм уу даа гэмээр. Тэгээд ах хүү надаас бага сага юм ойлгогдож байна уу гэж асуулаа.
“Ойлгох шахаж байна” гэвэл
“Манай нутгийн хялар Эрдэнээ (яг ингэж хэлсэн шүү. Тэгэхээр нь би шууд л судлаач Ч.Эрдэнэ агааг байна гэж ойлгосон. Насны хувьд тэд ойролцоо хийгээд мэдээж хэрэг нэг нутгийнх учир бие биенээ сайн мэдэж байгаа байх. Тэгээд л ингэж дотно хүмүүс бие биенээ хээ шаагүй, хамаагүй хэлдэг дээ) нэг юм нухаад байгааг чи мэдэж байна уу?”
“Тийм тийм, мэдэж байгаа”
“За тэр чинь л уг нь энэ хөдөлгүүрийн онолынх нь суурь үндэс нь байгаа юм”

Би тэр цагыг нь аваад эргүүлж тойруулж жаахан үзэв. Нэг харахаар цагийн зүү нь буцаад цохиж байх, дахиад нэг харахаар зөв ч явж байх шиг. Ах хүү надад нэлээд олон зүйл ярьсан ч олонхийг нь мартчихаж, нэгд угаасаа миний ойлгоход хэцүү сэдэв байсан, дээр нь сэрсэн дариудаа тэмдэглэж аваагүй учир, ер нь зүүдийг сэрсэн дариудаа 80 хувийг нь санаж байдаг, 5 минутын дараа 30 хувийг нь л санадаг, цагийн дараа 96 хувийг нь мартдаг гэсэн судалгаа байна лээ, ортой л байх.

# # Read more! #

Зүүд

Мюррей нэг зүүд зүүдэлжээ.
Бид “үхлийн ихрийн өрөөсний” буюу зүүдний хаант улсад хэрэн бэдэрч, бодит бус “би”-д оршин байх үеийн хачин ээдрээт амьдралыг судлан, түүний учир начрыг тайлах гэж сэтгэл судлаачид, эрдэмтэд олон янзын таавар, таамаглал дунд төөрөн байдаг нь нууц биш. Энэхүү өгүүллэг эрдэмтдийн толгой эргүүлсэн дээрх асуудалд ямар нэгэн тайлбар зүүлт өгөх гээгүй, зүгээр л Моррейн зүүдний тухай ярих болно. Зүүдний нэг гайхалтай тал нь хэдэн сар өдөр, магадгүй жилээр үргэлжилсэн үйл явдлууд ердөө хэдхэн минут, эсвэл секундын дотор болж өнгөрдөг билээ.
Мюррей шоронд, алах ял заагдсан хоригдлуудын тусгай нүхэн өрөөнд сууж байлаа. Хонгилын таазнаас зүүлттэй байгаа цахилгаан гэрэл ширээн дээрхийг тодхон гийгүүлнэ. Цагаан цаасан дээр яагаад ч юм гарч ирсэн шоргоолж зүг зүг рүү дэмий үсчих авч яг энэ агшинд дугтуйнд хашигдсан зам нь Мюррейгийнх шиг хааллтай байх аж. Алах ялыг цахилгаан хэрэгслэлийн тусламжтайгаар оройн найман цагт гүйцэтгэнэ. Мюррей шавьжисын дотроос хамгийн ухаантай нь болох шоргоолжны ухаангүй үйлдлийг инээмсэглэн харж байлаа.
Энэ хэсэгт өөр долоон алуулах ялтан байв. Мюррей энд ирснээсээ хойш гурван хүнийг тийнхүү сүүлчийн амьсгал татах газар луугаа явж байхыг харжээ. Нэг нь ухаанаа тавьж орхиод, торонд орсон чоно шиг үсэрч цовхчин байсан бол хоёр дахь нь эхнийхээсээ ч илүү ухаанаа барсан шинжтэй чанга дуугаар тасралтгүй залбирч байлаа. Гурав дахь нь хөөрхий, сул дорой нь төдий чинээн биз, аль хэдийнэ ухаан алдаж унаад гулууз мах шиг юм дамнуур дээр тавиулан эцсийн агшин руугаа одож билээ. Мюррей өөрөө цаазлуулах тэр агшныг гаднаа болон сэтгэл дотроо хэрхэн угтах талаар эргэцүүлэн бодож байв. Өнөөдөр орой түүний хугацаа гүйцэж. Одоо бараг найман цаг болж байгаа биз. Энэ хэсэгт хоёр эгнээ нүхэн өрөөнүүд байх агаад түүний өөдөөс харсанд сүйт бүсгүй болон баривчлах гэж ирсэн хоёр цагдаагийн ажилтныг цааш харуулчихсан Бонифацио гэгч итали эр хоригдоно. Мюррей үл үзэгдэх нөхөртөө нүүдлээ хашгиран хэлж, удаан хугацааны туршид түүнтэй даам тоглож байгаа юм.

Бонифациогийн сүрлэг бүдүүн хоолой үргэлжийн өнөө дуулж байгаа юм шиг аялгатайгаа сонстов.

-Хөөе, маэстро Мюррей! Бие чинь ямар байна, давгүй биз, аан?

-Тийм ээ, Бонифацио, сайн байна гэж Мюррей шоргоолжийг дугтуйн дээгүүр давуулж, нүхэн өрөөний шалан дээр болгоомжтой буулгах зуураа хэллээ.

-Маэстро Мюррей, тэгэхээр ийм байна. Та бидэн шиг улс яамр ч байсан эр хүний ёсоор үхнэ шүү. Миний хугацаа дараагийн долоо хоногт болно. Онц сайн. Маэстро Мюррей, сүүлчийн өрөгт тоглоод та хожигдсоноо санаж байна уу, бид дахиад хаа нэгтээ тоглож ч болох юм. Биднийг илгээх тэр газар дахиад нүүдлээ холоос хашгиралцан тоглох ээлж ирэх ч юм билүү, хэн мэдлээ, тийм биз дээ.

Бонифациогийн бүдүүлэг философи, түүний араас залгах пис писхийсэн аялгуутай паргиа инээд зэрэг нь Мюррейн сэтгэлийг хөндөхгүй байж чадсангүй. Тийм ээ, гэвч Бонифицио дахиад долоо хоног амьд байна шүү дээ.

Нүхэн өрөөний суугчид хонгилын нөгөө үзүүрт гарсан ган түгжээнүүдийн тархийх, дараа нь хаалга онгойх танил чимээг авангуутаа дороо нам болцгоов. Мюррейн нүхэн өрөөнд гурван хүн дөхөж ирээд хаалгыг нь онгойлголоо. Хоёр нь шоронгийн хуяг, гурав дахь нь Мюррейн хүүхэд ахуйн найз, хөрш Леон байв. Үгүй дээ, тэр бүхэн аль диван галвын цагт өнгөрсөн, одоо бол Ламтан Леонард Уистон.

-Би шоронгийн ламтны үүрэг гүйцэтгэх зөвшөөрөл авсан юм гэж тэр хэлээд Мююрейн гарыг чанга атгав. Зүүн гартаа тэр жижгэвтэр библи барьсан байх агаад хэрэгтэй газрыг нь тэмдэглэн долоовор хуруугаараа даржээ. Мюррей хөнгөн инээмсэглэж, ширээн дээрх хэд гурван ном, харандаа цаасаа эмхэлж эхлэв. Тэрээр тун дуртай яриа дэлгэмээр байсан авч санаанд нь ямар ч үг орсонгүй. Хоригдогсод наян фунт урттай, хорин найман фунт өргөн шоронгийн энэ хэсгийг “тамын өмнөх хаалга” хэмээн хочилох бөгөөд энэ “тамын өмнөх хаалга”-ны байнгын манаач болох аварга том биет, болхи хөдөлгөөнт, сайхан сэтгэлт эр халааснаасаа шилтэй виски гаргаж, Мюррейд:

-Энэ байна шүү, сэтгэлээ чангалахад хамгийн тустай эд. Тэгээд байна шүү дээ, айх юм юу ч байхгүй, зүгээр л сайхан вискинээсээ балгачих гэсэн үгсийн хамт өглөө.

Мюррей шилтэйгээс балгав.

-За зүйтэй, сэтгэлээ жаахан чангалчихсан байхад бүх зүйл болоод явчихна гэж манаач хэлжээ.

Тэднийг хонгил руу гарахад цаазын ялтай долоон хоригдол долуулаа, найман цаг болж байгааг, өнөө оройны найман цагт Мюррей цаазлагдах ёстойг ойлгож байлаа. “Тамын өмнөх хаалга” ч гэсэн өөрийн гэсэн язгууртны ёс жаягтай. Дайснаа юм уу мөрдөгчөө алсан, зодооны талбайд ялалт байгуулсан, эсвэл балар эртний тэр мэдрэмждээ хөтлөгдөн уг хэргийг үйлдсэн бол шившигтэй муусайн алуурчдыг үл тоон, булангийн цаанаас харьцах бөлгөө.

Тиймээс сайхь долоогоос дөнгөж гурав нь хоёр харуулын дунд хонгилоор алхаж байгаа Мюррейтэй салах ёс хийн хашгиралдаж амжив. Энэ нь Бонифацио, шоронгоос оргох гэж байгаад хуягийн амь нас хөнөөсөн Марвин, хурдан галт тэрэгний гараа өргөөгүй үйлчлэгчийг аргагүйн эрхэнд алсан, төмөр замын дээрэмчин Бассет гурав болно. Үлдсэн дөрөв нь “тамын өмнөх хаалга”-ны нийгэмд гадуурхагдсанаа ойлгон, нүхэн өрөөнийхөө мухарт чимээгүйхэн бүгж байвай.

Мюррей өөрийнхөө тайван байгаад, ер яасан ч яахав гэсэн царайтай байгаад багагүй гайхжээ. Цаазаар аваачих өрөөнд шоронгийн удирдлагууд, сонин хэвлэлийнхэн, орж ирэх “аз” тохиосон зарим сонирхогч – үзэгчид гээд хорид хүн цуглажээ...

Энд, хамгийн гол хэсэгт нь үхлийн гар О.Генригийн сүүлчийн өгүүллэгийг тасчин авчээ. Тэрээр энэ өгүүллэгийг өмнөх бусад өгүүллэгүүдээсээ шал өөр өнгөөр, огт өөр агаараар бичсэн юм. Энэ нь түүний уран бүтээл дэх цоо шинэ эргэлтийн эхлэл ч байсан байж болох.

-Би огт өөрөөр бичиж чадна гэдгээ олон түмэнд үзүүлмээр байна. Одоогийн энэ өрнөл, хэмнэлээ яг иймэрхүү агаарт зангидан гаргаж ирэх нь миний зохиолчийн уран чадвараас нэг их хол биш юм шиг санагдаж байна гэж Генри ярьж байжээ.

Энэхүү өгүүллэгийн бичихийн өмнө түүнийг хэрхэн өрнүүлэхээ цаасан дээр төлөвлөж байжээ. Ухаангүй хардлагадаа солиорч, хайртай хүүхнээ зэрлэгээр алсан Мюррей алах ялыг маш тайван, яасан ч яахав гэсэн байдлаар хүлээж авна. Цахилгаан сандалд ойртох үед ч болж байгаа бүхэн худлаа юм шиг мэдрэмж түүнийг эзэмдсээр. Цаазлах өрөөний байдал, гэрчүүд, үзэгчид, цаазаар авахад бэлтгэж байгаа зэрэг нь бүгд хуурамч юм шиг санагдана. Аймшигтай алдаа гарчээ гэсэн нэгэн бодол санааных нь үзүүрт гялсхийхэд...

Яагаад түүнийг сандал дээр суулгаж байгаа юм бэ? Тэр юу хийсэн гэж? Ямар гэмт хэрэг хийлээ гэж энэ вэ? Сандлын даруулгыг хийж байх тэр хэдхэн мөчид ухааных нь харцны өмнө нэгэн дүрс гарч ирлээ. Тэр ийн зүүдэлжээ. Нарны туяанд бялхаж өнгийн цэцэгт дарагдсан модон торх үзэгдэнэ. Мөн нэгэн эмэгтэй, жаалхүүгийн хамт байна. Тэдэнтэй ярьж үзээд эхнэр хүү хоёроо гэдгийг мэднэ. Модон торх гэр нь ажээ. Тиймэрхүү маягаар эцсийн эцэст энэ алдаа байх болно. Алах ял, цахилгаан сандал, шүүх, шорон – энэ цөм зүүд. Тэр эхнэр хүү хоёроо тэвэрнэ. Тийм ээ, энэ аз жаргал мөн. Тэр бүхэн зүүд байсан. Гэвч энд, шоронгийн харгалзагчийн дохиогоор өнөө гайт сандал цахилгаан гүйдэлд залгагдаж байна.

Мюррейн зүүд гэж бодсон бүхэн үнэн байлаа.
О.Генри

# # Read more! #

Зүүд худалдаж авсан нь

Эрт урдын цагт аяншиж ядарсан хөгшин, залуу хоёр худалдаачин үдийн цайгаа ууж байтал гэнэт хөгшин худалдаачин нь “Би ер нь жаахан унтая” гээд залуу худалдаачнаа “Тэг, тэг” гэхийг ч хүлээлгүй бөх гэгчээр унтаж эхлэв гэнэ. Залуу худалдаачин “Яасан ч хурдан унтдаг юм бэ дээ” гэж бодон хөгшин худалдаачин руу харж суутал гэнэт хөгшний хамраас нэг соно дүнгэнэн гарч тэртээх арлын зүг нисэн оджээ. “За, нэг юм боллоо доо” гэж залуу худалдаачин бодож дуусаагүй байтал нөгөөх соно буцаж ирээд мөн л яах ийхийн зуургүй хөгшин худалдаачны хамар уруу орчихов гэнэ. Тэгээд удсан ч үгүй хөгшин худалдаачин сэрч “Би сая тун хачин зүүд зүүдэллээ“ гээд “Тэр харагдаж байгаа арал дээр маш баян хүмүүн амьдарч байгаа бөгөөд тэдний цэцэрлэгийн цагаан цэцэгтэй модон дээр нэгэн соно нисэж ирээд энд ух гэлээ. Тэгээд ухтал дүүрэн алта, мөнгө бүхий ваар байх юм” гэж өгүүлэв. Чих тавин анхааралтай чагнаж байсан залуу хайхрамжгүй дүр эсгэн “Хачин л юм даа. Гэхдээ надад наад зүүдээ зарчихгүй юу” гэж гэнэ. Тэгэхэд нь хөгшин худалаачин “Хоосон
зүүд худалдаж аваад юу хийх нь вэ? Мөнгөө дэмий үрж байгаа юм биш үү” гэж гайхахад залуу худалдаачин “Зүгээр ээ, зүгээр. Зарчих л даа” гэхэд хөгшин худалдаачин зөвшөөрчээ. Төдсөн ч үгүй хөгшин, залуу хоёр худалдаачин өөрийн худалдааны аянаа дуусгаад гэр гэрийн зүг оджээ. Залуу худалдаачин ч ээлжит аяндаа гарч байгаа мэтээр бэлтгээд тусдаа эргэн нөгөөх арлын зүг явжээ. Хайж явсаар баяныхыг ч олж, хүссэн ёсоороо тэдний цэцэрлэгчин ч болжээ.

Ийнхүү хичээнгүйлэн ажилласан олон өдрүүд одож, хавар болон мод нахиалахад нэг ч модонд цагаан цэцэг дэлгэрсэнгүй гэнэ. Гэвч залуу худалдаачин санаагаар унасангүй, улам ч хичээнгүйлэн ажилласаар дараа хаврыг угтжээ. Хаврын өврүүд эхэлж, мод нахиалж эхэлсэн ч модод цэцэглэхгүй л байлаа. Ийнхүү хоёрдахь хавраан үдэн, урьдын адилаар шаргуу ажилласаар гуравдахь хавраа угтжээ.

Дадсан ёсоороо эртлэн босож цэцэрлэгтээн очиж цагаан цэцэг битүү цэцэглэсэн ганц мод байхыг хараад нүдэндээ итгэж ядан баярлажээ. Тэгээд залуу худалдаачин тэр оройдоо хэнд ч анзаарагдалгүй сэмхэн босч, нөгөөх модныхоо дор ухаж үзтэл худалдаж авсан зүүд ёсоор алт мөнгө бүхий ваар байлаа. Баярласан залуу алт мөнгө бүхий ваараан хүнд мэдэгдэхээргүй газар нуугаад маргааш нь баян эзэнтэйгээ уулзан, хөлс мөнгөө бодолцож аваад нутгийн зүг жолоо залжээ. Ийнхүү уйгагүй шаргуу хөдөлмөрлөснийхөө үр дүнд хоосон зүүдийг бодитой болгосон залуу худалдаачин маань дутагдах гачигдахыг мэдэхгүй, хавь ойрныхондоо тус болон нэг насаараа амар сайхандаа жаргажээ.
Japan

# # Read more! #

Муу ажил гэж үгүй

Нэгэн гэгээн сахилтан Бурханаас хэн диваажинд төрөхийг үзүүлж өгөөч гэж залбиран гуйжээ. Хариулт нь зүүдэнд ирэв: “Танай хорооллоос махны худалдагч диваажинд ирэх юм байна”. “Энэ ч арай дэндэнэ ээ”, гэгээн сахилтан ямар ч боловсролгүй, тийм бүдүүлэг хүн диваажинд очих болсонд багагүй бухимджээ. Тэр мөргөл үйлдэж уучлал эрээд дахин Бурханаас лавлалаа. Хариулт нь дахин зүүдэнд сонсогдож: “Чамайг үүний чинь төлөө шийтгэхсэн. Бусдын үйл хэргийг мэдэхгүй байж битгий тэгж дээрэлхүү загна” гэжээ.

Гэгээн сахилтан өглөө нь махны худалдаачныд очиж амьдрал ахуйтай нь танилцахаас өөр аргагүй болов. Олсон орлогынхоо багаахан хувийг гэр бүлээ тэжээхэд зориулж, үлдсэнийг нь ядуучуудад хувааж өгдөг гэдгээ махны худалдагч яриад бусад хүмүүсийг ч мөн ингэдэг гэж бодож байна гэжээ. Мөн нэг удаа олзонд байсан охиныг их мөнгөөр худалдан авч, асарч хүмүүжүүлээд төрсөн хүүтэйгээ суулгахаар зэхэж байтал нэгэн гунигт дарагдсан залуу алс газраас иржээ. Тэр залуу багадаа сүй тавьсан охиноо энд байна гэж зүүдэлснээ ярьж, тэр охиныг хэдэн жилийн өмнө цэргүүд хулгайлан явсан юм гэв. Махны худалдагч огтхон ч эргэлзсэнгүй, асармал охиноо тэр залууд даруйхан өглөө. “Чи ч ёстой Бурханы хүн байна даа!” гэж хэрэгт дуртай зүүдлэгч хэлэв. Тэгээд дахин нэг удаа Бурханыг зүүдэлж, ийм сайхан хүнтэй уулзуулсных нь төлөө талархахсан гэж боджээ. Бурхан ч хүссэн ёсоор нь дахин зүүдлэгдэв. Бурхан хэзээ ч олон үг хэлдэггүй билээ. “Муу ажил гэж үгүй” л гэсэн гэдэг.

Раби Ниссим, “Хибур Йафе Мехайесчуа”

# # Read more! #