Охиндоо...

Цав цагаахан дэнжийн үзүүрт охин үр минь
Гэрэвшингүй, итгэж ядан зогсоно.
Царай нь үл ялиг улайж, нэг хоёр гишгэнэ,
Гэнэрхэн баясаж, гайхан бахдана ...
Амьдрал дандаа ийм байдаг уу, аав аа гэж
Гэнэтхэн часхийн хашгирна...
Ай даа, тийм ээ, охин минь, дандаа гэнэ,
Гэвч дараа нь гэмшинэ.
Сарны туяа асгарсан цав цагаахан тэр дэнжид
Цэцэгс итгэл мэт дэлбээлнэ.
Санаа алдах, ганихрах зохидоггүй тэр дэнжид
Эрвээхий хүсэл мэт дэрвэнэ.
Үнэн хийгээд худлын дунд хуруухан зайтай
Хэлж эс зүрхэлнэм, би
Үзэгдэх хийгээд далдын дунд зэрэглээн хөшигтэй
Ярж эс чаднам, би
Үр минь, аав нь зөвхөн өөртөө л дуулнам, өөр яанам
Гучин жилийн тэртээд
Үүрдийн гэж итгэхдээ яг л чам шиг гэрэвшин байсан
Гуниг тэгэхэд төрөөгүй байсан
Халуу шатах зүрхээ дарж, цагаан өнгөнд уусч
Оддыг харан эрхэлж,
Хайр өөрөө цагаан болохыг мэдэрч, бахдан баясч
Орчлонд талархаад ханамгүй байсан.
Цав цагаахан зурвас дэнжийн үзүүрээс
Орчлон бүхэлдээ цав цагаан харагддагийг
Одоо аав нь мартжээ.
Мартсан гэдгээ ч бас мартаж дээ...
Зүүдэн энэ хорвоод...

2019.10.10

# # Read more! #

- Эх оронгүй л болох гээгүй бол бууд...

- Эх оронгүй л болох гээгүй бол бууд...

Ард хэн нэг нь тэвдүү, шаргуугаар ийн хэлэв. Өмнөөс уулын хөтөл даваад, наад налуу руу баахан хүмүүс адуу мэт пижигнүүлэн тоос манан татуулаад дуутай шуутай бууцгаана. Айж цочирдохоор хашгиралдана. Архан талд хэдэн зулзагануудын минь хоргодож буй муу өмгөр байшин минь байдаг. Орон гэрийг маань цөлмөж хоослоод, хэмхчиж дайраад өнгөрөхөөр ирж буй тэднийг зогсоох ямар арга байгаа юм бэ? Гарт минь ганц муу карбин. Хүхээгэнд нь их сайндаа 5 сум байх биз.

- Гохоо дараач ээ, Аймхай хог вэ?

Өнөөх дуу улам агдуу шаарданги сонсогдов. Их танил дуу, эргэж харсангүй. Тэр бол манай нэртэй эх орончдын нэг мөн тул үгэнд нь итгэхээс өөр яахсан.

Хамгийн түрүүнд зэрэгцээд гүйж яваа хоёрын арай том биетэйг нь онилов. Ойрын хараа муудчихсанаас бууны хараа давхардаж харагдаад ер олигтой харагдахгүй юм. Гэхдээ л сурц гэж нэг юм бий, гохоо дарж орхилоо. Өнөөх том биет дайсан зүүн мөррүүгээ хүчтэй цохиулсан аятай цээжээ савлаад гуйвав. Гэхдээ унасангүй. Сум мөрийг нь л шүргээд гарах төдий болов бололтой. Дотроо хараал хэлэх зууртаа замгаа татаад түлхэх гэтэл нэг нь шуунаас бариад авах юм.

- Чи чинь яаж байна аа... Галзуураа юу?

- Наад гар тавь, муу урвагч...

- Чи нүдээ нээгээч ээ. Наадуул чинь дайсан биш манайхан байна.

Энэ хооронд нөгөө пижигнэсэн, буу саадаг агссан хүмүүс бүр ойртоод ирэв. Хажуугийн хүний хэлсэн үнэн ажээ. Дандаа таньдаг дүр төрхүүд...

- Ээ халаг гэж... Би хэнийгээ буудчихав аа...

Эх оронч ах гараа дэлгээд өнөөдүүлийн өмнөөс гүйж явна.

Би газарт үсэрсэн сумныхаа хонгиог авав. Бас буугаа байшингийн булан луу шидчихэв. Төдөлгүй өнөөдүүл ирцгээлээ. Ахлагч нь бололтой гурвалжилсан нүдтэй нэг ширүүн нөхөр,

- Өмнөөс хэн буудав... хэмээн муухай хахирган хашгирч байна.

Намайг хурдан буудаач хэмээн араас ёвроод, эх орноо алдлаа гээд шогшроод байсан өнөөх эх оронч ах нүдээрээ сэм сэмхэн дохиж, намайг тэр ширүүн даргад заагаад байх нь тэр.

- Чи юу, муу урвагч хэмээн сахалтай хөрзгөр нүүрээ нүүрэнд маань тулгаж байгаад дарга улам муухай хашгирч байна.

Би үг хэлж чадсангүй, ер юу ч гэж хэлэх билээ. Дэмий л алгаа дэлгэлээ. Алган дээр маань сумны өнчин хонгио шаргалтана...

Гэтэл өнөөх ширүүн дарга гэнэтхэн тонгойгоод сахлаа сөрвөгнүүлэн байж тэр хонгиог хайрлан үнсэх юм. Бүр алга маань нойтон оргиод явчих шиг болов. Лавтай нулимс унагасан байх.

Ээ дээ, энэ зүүд үү. Элдэвтэй шүү.

Үймж сандарсан тулсан хэцүү цаг үед Эх оронч байх тийм ч амар биш, андуураад андыгаа ч буудаж мэдэхээр. Ялгаж салгахад хэцүү, үнэхээрийн эх оронч хийгээд үймүүлэн хутгагчийг таньж ялгахад бүр ч хэцүү нь үнэн дээ. Тэгээд бүр сүүлдээ юугаа ч ойлгохоо байна. Яг энэ зүүд шиг. Тэр дарга яагаад алган дээрх өнчин хонгиог үнссэнийг би л лав ойлгоогүй

# # Read more! #

ЭРВЭЭХЭЙН ЗҮҮД...

Чингис Хааны мэргэн сайд Елуй Чуцай 1219 онд анх удаа Монгол нутагт, Хэрлэн мөрөнд ирээд ийн шүлэглэжээ.

“Хөлдүү гол...

Хавар улиран одсон ч

Харз ус сураггүй.

Гэнэтхэн алс Өмнөдийн нутаг

Эрвээхэйн зүүд шиг үзэгдмүй”.

Эрвээхэйн зүүд нь хятадын гүн ухааны нэн алдартай ишлэл аж.

Бумбын эрдэмтэн Зуангзи өөрийгөө эрвээхэй болгон зүүдлээд сэрэхдээ өөрийгөө эрвээхэй хэмээн зүүдэлсэн хүн, эсвэл яг одоо хүн байна хэмээн зүүдэлж буй эрвээхэйн алин болохыг гайхан асуусан гэдэг.

Үнэхээр ч заримдаа өөрийгөө хүн хэмээн зүүдлээд буй өвс, цасан ширхэг, чулуу ч юм уу, эрвээхэйн нэгэн гэдэгт огтхон ч эргэлзэмгүй үе байх шүү.

# # Read more! #

Зэтгэрт хууртчихав уу даа...

Би нэг айлд байх юм. Их цэвэрхэн халуу дүүгсэн, саяхан гал түлсэн бололтой6
Зуухныхаа дээд талд нэг том ширээг хөндлөн биш хоймор өөдөө өгсүүлж тавьжээ. Нэлээд өндөр хөлтэй юм.
Тэр айлын гэргий бололтой нэг сэлдэн хар хөх торгон дээлтэй бүсгүй байна. 40 орчим настай. Тэднийх баруун хоймрынхоо урт авдран дээрээ 2 ширхэг нугастай тол зэрэгцүүлээд тавьчихсан нь их тод. Учир нь тэр бүсгүй, одоо ингэсгээд энэ толин дотор үзэгдэнэ л гээд толь руугаа нүдээ гялалзуулж дохиод байх юм. Нэг л юм үзэгдэх бололтой. Чөтгөр ч юм уу, ямар нэгэн тийм ад зэтгэрийн амьтан.
Би толиных нь эсрэг талд, өнөөх өндөр ширээний ард, зуухны үүдэнд суугаад буугаа бэлдээд байна. Нэг тосорхуу юм галд халаагаад буундаа түрхээд байх юм, бодвол тэр бууг л шидэлж буй бололтой. Үе үе тэр толь руу хяламхийгээстэй. Тэр бүр зуухны буланд өрөвдөлтэй өвдөглөөд суучихсан өөрийгөө л харна. Гэр бүдэгдүү гэрэлтэй, бүрий үдэш болж буй бололтой. Тэгтэл ч удалгүй үнэхээр өнөөх толинд үзэгдэх нь өөр болоод ирэв. Эхлээд тэр толинд яг өнөөх өндөр ширээ, түүний доод талд байх зуухны булан, түүний цаана буугаа бариад сууж байгаа би, миний ард байгаа цагаан авдар дээр бас нэг багашиг нугастай толь харагдаж байсан юм. Тэгснээ уужраад уужраад, бүр цаашаа хүнхийсэн юу нь мэдэгдэхгүй олон харанхуйлах өрөө, хаалгатай ордон шиг юм болчихлоо.
Тэр толин дотор л тэгэж харагдаад байгаа хэрэг шүү дээ. Одоо л нөгөө чөтгөр ч юм уу, юу нь ч юм бэ нэг хий шидтэй юм тэр толин доторх өнөөх орон зайд үзэгдэх нь ээ гээд би хүлээгээд буугаа зэхээд байлаа.
Тэгтэл гэнэтхэн миний ар талд нэг эм амьтан их зэвүүн, доогтой, бас дотор зарсхиймээр хяхарган инээдэг юм байна. Эргээд хартал өнөөх айлын эзэгтэй өөрөө миний ардах хайрцган дээр байсан жижигхэн толин дотроо орчихсон намайг шоолоод хөхөрч байх юм.
Буудах гэтэл тэр толь ханараад л бутраад л уначихлаа. Би ч бараг буудчих шиг л болсон. Тэгтэл тэр хагарсан хэлтэрхий бүрээс өнөөх хүүхний нүүр царай булталзаж харагдаад могойнх шиг хоёр салаа хэл гозолзоод явчихлаа. Хичнээн ч олон хэсэг бутардаг юм. Өнөөх хяхарган дуу хадаастай. Цогон дээгүүр харайж буй мэт л цовхроостой. Арай гэж сэрэв шүү. Үнэхээр л их цовхочсон шинжтэй байдгаараа аахилаастай.

# # Read more! #

нэргүй шүлэг

Хүрэл хүрэл уулс хөндөлдөн хүрлийнэ
Хөндөлдөж суусан хөх өвгөд минь амилна.
Хөврөн хөврөх үүлс эртний жимээр хөвнө
Хүрч чадалгүй алдсан чиний алчуур сэвэлзэнэ
Хөв хөх салхин ч хуучин янзаар дүнгэнэнэ.
Хүрэн толгойн сүүдрийг аялахуй сэр сэрхийнэ
Хүмүүний үр нэгтээ санахуй бүхэн адил мөнөөр авч
Хөндүүр зүрхний угт харин нэгэн аялгуу солигджээ.

# # Read more! #

МӨНГӨНИЙ МӨН ЧАНАР...

"Бүх зүйлийг мөнгөөр худалдан авч болдог болго. Хайр дурлал, эх орон, эцэг эх, ёс суртхуун, шударга ёсыг хүртэл... мөнгөөр сольдог болго. Тэгсэн цагт бүгд мөнгөний эрхшээлд орох болно. Мөнгө хамгийн хүчтэй нь болно. Гэхдээ түүнээс хүчтэй нь бас бий. Тэр бол тэр бүхнийг эрхшээж буй мөнгийг эзэмшигч... Мөнгө бүхнийг дийлж байна гэдэг чинь түүнийг эзэмшигч бүхнийг дийлж буй хэрэг. Өөр бусад бүхэн бол мөнгөний өмнө юу ч биш. Өөр бусад нь бүгдээрээ зүгээр л сохор зоосны төлөө биеэ худалдахаар ирээд өмнө чинь шарвалзаж буй янхан адил болно. Тэгээд тэднийг тэр өндрөөс хараад, бахтайгаар тавлан инээгээрэй.
Тэр цагт мөнгийг эзэмшигч хамгийн адгийн урвагч байсан ч хамгийн үнэнч нь болж харагдана. Хамгийн өрөвдөх сэтгэлгүй шулаач, алуурчин байсан ч тэр хамгийн ариун нандин, өгөөмөр нь болж харагдана. Хамгийн ёс суртхуунгүй, бүдүүлэг, эрээгүй нь байсан ч тэр хамгийн нандин сайхан нь болж харагдах болно. Бүр хамгийн тэнэг нь байсан ч тэр бүхнээс өндөрт, жинхэнэ аугаа нь болно.
Мөнгөний аугаа их хүч нь ийм юм.
Тиймээс мөнгийг тахин шүтүүлж, бүхнийг аажмаар мөнгөний боол, уяаны гөлөг болго. Тэгээд хожмоо мөнгөний эзний өлмий дор шарвалзан хэвтэж байхад нь "Алив ээ, та нарын өнөөх аугаа сайхан нандин сэтгэл, эрхэм дээд ёс суртхуун чинь хаана байна. Үнэн ёс, шударга журам чинь хаана байна" гэж асуугаад, юу гэхийг нь сонсоорой. Тэд хариуд нь юу хэлнэ гээч. Би урьдчилаад хэльчихье. Эдгээр асуултуудын хариуд "Мөнгө, тэр бүгд чинь мөнгө л юм байна шүү дээ" гэж хэлнэ. Өөрөөр хэлэхгүй. Яагаад гэвэл тэдэнд тийм тохиолдолд өөр хэлэх үг байхгүй юм.
Мөнгө тийм л хүчтэй. Тэгэхээр мөнгийг эзэмшигч бол бүхнийг эзэмшигч, бүхнийг чадагч бурхан. Өөр бурхан гэж байхгүй. Үнэмшихгүй бол хайгаад үзэхгүй юу, мөргөөд, залбираад үзээрэй дээ. Мөнгийг эзэмшигч бүхнийг няц гишгэх болно. Мөнгийг хэн ч идэж чаддаггүй, харин бүгдийг идэж чаддагтаа мөнгөний аугаа их хүчин чадал нь оршиж байдаг юм."
Бид хэрвээ өнөөдөр явж буй зам мөрөө эргэж эс харваас яг ийм агуулгатай ертөнц рүү хөл тавьж байгаа шүү. Тэгээд мөнгөний эзэнд оосорлуулсныхаа дараа гасалж гангинаад хэрэггүй юм. Тэр мөнгөний эзэд цаламаа аль хэдийнэ бидний зүг, Монгол Улсын зүг хаячихсан шүү.

# # Read more! #

Зүгээр л би гунигтай байна

Зүгээр л би гунигтай байна. 
Мөстэй кола хэмээн хашгирах хүүгийн хоолой сөөнгө
Мөрнөөс нь ундаатай том хайрцаг дүүжлээстэй, 
Түмэн амьтныг царайчилж, аргадан бүлтэгнэсээр 
Түгжрэлд гацсан машинуудыг сүлжин, өдөржин холхино.
Түнжгэр толгой нь аагим наранд харлаж, хөлс нь урсана
Төвөгшөөж зарим нь хаалттай цонхны цаанаас хялайна.
Мөс нь хайлж бүлээсээд, ааг нь хэдийнэ гарчихсан ч
Мөнөөх хөвүүн "Мөстэй кола" гэж хашгирсаар явж одох..
Түнжгэр толгойтой жаахан тэр хөвүүн хүзүүндээ дөнгөтэй
Түмэн олон харин ялаа үргээх мэт сэжиглэнгүй өнгөрөх
Зүгээр л би гунигтай байна.
.
Зүгээр л би гунигтай байна.
Зөрж өнгөрсөн хөгшин гэмшсэн аймхай нүдтэй, 
Зөндөө их, бүр цээжний гүнээсээ санаа алдах нь цочим 
Зөөж яваа савтай усныхаа хүндэд ч биш байх
Зүтгэж ядан, тэсэж ядан яваа амьдралынхаа ачаанд 
Зүрх нь туйлдаж, итгэл нь мөхөж, тамир нь шавхагдаад
Зөв нь буруудаж, буруу нь зөвдсөн бүхний төлөө
Зүгээр л бүхний өмнө өөрийн эрхгүй бэмбэгнэн чичирч
Зөвхөн өөрийгөө л буруутган, яллан байх шиг...
Гэмшил дүүрэн тэр харцыг хальт хараад өнгөрөх
Гэртээ дэлгэцээр улс төрчийн хэнэггүй гөлгөр царайг харах
Зүгээр л би гунигтай байна

# # Read more! #